Damnati ad bestias

Abstract

W artykule podana jest krótko pełna suma informacji na temat starożytnej egzekucji damnatio ad bestias. Cały artykuł można podzielić na trzy zasadnicze części i epilog. W pierwszej części autor stara się scharakteryzować zamiłowanie starożytnych Rzymian do igrzysk amfiteatralnych – munus; przedstawia historyczny rozwój igrzysk amfiteatralnych, budowę i funkcję amfiteatru, który stał się terenem walk gladiatorskich, miejscem sztucznie organizowanych polowań (venationes), i terenem krwawych egzekucji dokonywanych na skazańcach przez dzikie zwierzęta. W drugiej części autor omawia, kto, kiedy i w jakich okolicznościach był skazywany przez prawo rzymskie na rozszarpanie przez dzikie zwierzęta, kiedy i za co skazywano na nie chrześcijan, podkreśla, że egzekucja ta była species primae poenae, a nie summum supplicium, bo zdarzały się wypadki, że nie wszyscy skazani na rozszarpanie przez zwierzęta ginęli, opisuje egzekucje specjalne stosowane wobec kobiet (skazywane na dzikie krowy lub byki – pilae), a wreszcie stara się odtworzyć całą pełną scenę egzekucji damnatio ad bestias, która kończyła się zawsze dobiciem i wymordowaniem na środku areny poszarpanych, żyjących jeszcze ofiar. W trzeciej części artykułu autor opisuje krótko jak na tę egzekucję reagowali cesarze rzymscy (Konstantyn W. zabronił jej w 325 roku na Wschodzie, a Honoriusz w 404 roku na Zachodzie) i chrześcijanie (Atenagoras, Tertulian, Nowacjan, Św. Augustyn, Prudencjusz). W epilogu przytoczone są w tłumaczeniu polskim trzy fragmentarycznie przekazane starożytne opisy damatio ad bestias: Męczeństwo św. Tekli, Męczeństwo chrześcijan z Lyonu, Męczeństwo św. Perpetui i Felicyty.

The article provides a brief yet ample account of the ancient execution damnatio ad bestias. The content can be divided into three main parts, plus epilogue. In the first part, the author attempts to discuss the passion of the ancient Romans for amphitheatrical games – munus; tracing the development of amphitheatrical contests, the structure and function of the Amphitheatre, which became the place of gladiatorial fights, a place of artificial hunting (venationes) and of bloody executions carriet out on the condemnet to the wild beasts. In the second part, the author discusses, who, when and in what circumstances was condemned by the Roman law to mangling by wild beats; when and for what reason the Christians were submitted to these tortures. The author stresses that the execution was species primae poenae, and not summum supplicium, because cases were found when not all the condemned to mangling by wild beats perished. He describes special executions carried out on women, condemned to ferocious cows or bulls, (pilae), and finally attempts to reconstruct a full scene of the execution damnatio ad bestias, which always ended in the killing, in the middle of the arena, of the mangled yet alive victims. In the thierd part of the article, the author describes briefly how the Roman emperors reacted to the executions. Damnatio ad bestias (Constantine the Great forbade them in 325 A. D. in the East, and Honorius in 404 A. D. in the west), and of the Christians (Athenagoras, Tertullian, Novatian, St. Augustin, Prudentius). In the epilogue the article is supplied of three excerpts in Polish translation from ancient descriptions of damnatio ad bestias: The Martyrdom of St. Thecla, The Martyrdom of the Christians of Lugdunum, The Martyrdom of St. Perpetua and St. Felicitas.