Marginalization and Social Exclusion of Evangelical Masurians and Germans. The Case of Post-War Ełk County

Abstract

The article presents the post-war history of Evangelical population: Germans and Masurians in Ełk county. For this purpose, archival sources and biographical interviews were used. Interviews with the inhabitants of the county were collected as part of two oral history projects carried out by the „Museum for Ełk” Association in 2012–2013. The historical context is complemented by the available literature. One third of post-war Poland consisted of the territories being the part the Third Reich before the World War II, where a considerable part of population were Germans. Masurians formed a borderland group that became the reason of conflict between the Polish and the German. In the first half of the 20th century, both as a result of the nationalistic discourse and the assimilation pressure, most of them declared to maintain German identity. After the war, Masurians were present in the public space of Ełk county as a minority group. There was the inflow of population of the eastern territories of the Second Republic of Poland and people from central Poland. The small Evangelical church in Ełk in Słowackiego street was often filled with the faithful. Numerous processes and phenomena of social marginalization, exclusion and displacements resulted in nearly entire disintegration of Masurian and Evangelical community. The number of the faithful in Evangelical community proves it – there are nearly 150 people and only few of them feel Masurian origin. In the post-war vision of future Poland nationally and religiously homogenous state was believed to be an ideal solution.

Artykuł przedstawia powojenną historię ludności ewangelickiej: Niemców i Mazurów w powiecie ełckim. Wykorzystano w tym celu źródła archiwalne i wywiady biograficzne. Wywiady z mieszkańcami powiatu zostały zebrane w ramach dwóch projektów historii mówionej realizowanych przez Stowarzyszenie „Muzeum dla Ełku” w latach 2012–2013. Kontekst historyczny uzupełniony został dostępną literaturą historyczną. Jedna trzecia powojennej Polski stanowiły tereny należące do III Rzeszy, a znaczną część tamtejszej ludności stanowili Niemcy. Mazurzy tworzyli grupę pogranicza, która stała się przyczyną konfliktu polsko-niemieckiego. W pierwszej połowie XX w. zarówno w wyniku dyskursu nacjonalistycznego, jak i presji asymilacyjnej większość z nich przyjęła tożsamość niemiecką. Po wojnie Mazurzy byli obecni w przestrzeni publicznej powiatu ełckiego jako grupa mniejszościowa, gdyż napłynęła ludność z ziem wschodnich dawnej II Rzeczypospolitej Polskiej oraz ludność z Polski centralnej. Niewielki kościół ewangelicki w Ełku przy ul. Słowackiego był często wypełniony wiernymi. Liczne procesy i zjawiska marginalizacji społecznej, wykluczenia i przesiedleń doprowadziły do niemal całkowitego rozpadu społeczności mazurskiej i ewangelickiej. Świadczy o tym obecna liczba wiernych we wspólnocie ewangelickiej – jest ich blisko 150 osób i tylko nieliczni posiadają mazurskie pochodzenie. W powojennej wizji przyszłości Polski idealnym rozwiązaniem miało być państwo jednorodne narodowo i religijnie.