„…a lasy od Warty do Noteci będą nasze”. Ruch oporu w Puszczy Noteckiej w latach 1939-1945

Abstract

W wyniku ekspansji terytorialnej III Rzeszy i przegranej przez Polskę kampanii wrześniowej 1939 roku ziemie wielkopolskie, jako Okręg Rzeszy Poznań, a później Kraj Warty, stały się częścią nazistowskich Niemiec. Polacy zamieszkujący rozległe tereny ówczesnych powiatów czarnkowskiego, szamotulskiego i międzychodzkiego, porośnięte lasami Puszczy Noteckiej, podzielili los swoich rodaków żyjących pod twardymi rządami namiestnika Arthura Greisera. Od 1940 r. tworzyli zalążki organizacji konspiracyjnych. W czerwcu 1943 r. zostały one scalone z Armią Krajową. Leżące nad Notecią Drawsko stało się siedzibą Obwodu AK Czarnków o kryptonimach „Czerep” i „Czułkowce”. W głębi puszczy utworzono niewielki oddział partyzancki, który w latach 1943-1944 przeprowadził wiele udanych akcji rekwizycyjnych i dywersyjnych. Kilka z nich miało miejsce na terenie tzw. Starej Rzeszy, tuż za dawną linią graniczną. Oddziałem dowodził podporucznik C.W. Edmund Maron ps. „Mur”/„Marwicz”. Antyniemieckie ogniwa konspiracji w Puszczy Noteckiej zostały rozwiązane w styczniu 1945 r., wraz z wkroczeniem Armii Czerwonej. Jednak już w kwietniu tego roku powstały w lasach między Wartą a Notecią nowe partyzanckie grupy przetrwania. Składały się z dawnych żołnierzy Armii Krajowej oraz dezerterów z „Ludowego” Wojska Polskiego i Milicji Obywatelskiej. Przestały istnieć w lipcu 1945 r. w wyniku obław Wojsk Wewnętrznych NKWD i działań Grupy Operacyjnej Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Poznaniu. Duży wpływ na „wyjście z lasu” miała też zapowiadana amnestia. Członkowie grup partyzanckich z Puszczy Noteckiej za swą minioną działalność byli represjonowani aż do 1956 roku.

As a result of the territorial expansion of the Third Reich and Poland’s defeat of the campaign September 1939, the Greater Poland lands, as the Poznań Reich District, and later the Warta Country, became part of Nazi Germany. Poles living in the vast territories of the then Czarnkowski, Szamotuły and Międzychód poviats, covered with forests of the Noteć Forest, shared the fate of their countrymen living under the tough rule of Governor Arthur Greiser. From 1940, they formed the seeds of underground organizations. In June 1943, they were merged with the Home Army. Lying on the Noteć River, Drawsko became the seat of the Czarnków AK District, codenamed „Czerep” and „Czułkowce”. In the depths of the forest, a small partisan unit was established, which in the years 1943–1944 carried out many successful requisitioning and subversive actions. Several of them took place in the so-called Old Reich, just beyond the former border line. The unit was commanded by second lieutenant Edmund Maron pseud. „Mur”/„Marwicz”. The anti-German links of the underground in the Noteć Forest were disbanded in January 1945 with the entry of the Red Army. However, already in April this year, new guerrilla survival groups were established in the forests between the Warta River and the Noteć River. They consisted of former soldiers of the Home Army and deserters from the „People’s” Polish Army and the Citizens’ Militia. They ceased to exist in July 1945 as a result of raids by the NKVD Internal Forces and the activities of the Operational Group of the Provincial Police Headquarters in Poznań. The announced amnesty also had a great influence on the „exit from the forest”. Members of partisan groups from the Noteć Forest were repressed for their past activities until 1956.