Ökumenische Tätigkeit in Polen. Erfahrungen eines ökumenisch-engagiertens Pfarrers

Abstract

Polska nie zna wojen religijnych. Zawsze nawiązywała stosunki z wyznawcami różnych Kościołów działających w Polsce. Ożywione były kontakty profesorów wydziałów teologii katolickiej, prawosławnej i ewangelickiej na Uniwersytecie Warszawskim. Istniało zainteresowanie Kościoła katolickiego prawdami głoszonymi przez inne Kościoły, a w szczególności przez Kościół prawosławny. Wprowadzano katedry teologii wschodniej czy porównawczej w wyższych uczelniach katolickich i w seminariach duchownych. Powstawały związki, które grupowały młodzież różnych wyznań. W latach powojennych w nowych granicach Polska stała się krajem jednolitym pod względem religijnym, z olbrzymią większością katolików (ponad 95%). Mimo takiej sytuacji Polska nie miała wątpliwości, czy warto zajmować się ekumenizmem, i w takich właśnie warunkach powstał autentyczny ekumenizm. Gdy oceniamy ekumenizm w danym kraju, to musimy uwzględnić, jaki jest procent poszczególnych wyznań, ponieważ ma to istotny wpływ na kształtowanie się działalności ekumenicznej. Ekumeniczne wypowiedzi Jana XXIII odbiły się głośnym echem w Polsce, a jeszcze większym impulsem do działania były sesje soborowe, zwłaszcza zaś Dekret o ekumenizmie. W artykule, po krótkim rysie historycznym, sygnalizuje się działalność ekumeniczną oficjalnych władz Kościoła katolickiego i Kościołów chrześcijańskich, wyższych uczelni, sympozja i spotkania ekumeniczne, ekumeniczne piśmiennictwo oraz nabożeństwa ekumeniczne. Kościół katolicki rozpoczął otwartą działalność ekumeniczną już w 1961 r. przed oficjalnym mandatem władz kościelnych. Dziekani Warszawy powołali Sekcję Ekumeniczną przy Studium Duszpasterskim, która organizowała wykłady o tematyce ekumenicznej. W dalszej fazie rozwoju ruchu ekumenicznego powstaje Ośrodek do Spraw Jedności Chrześcijan przy Kurii Metropolitalnej w Warszawie, powołany przez kard. Stefana Wyszyńskiego w dniu I października 1962 r., a w cztery lata później Konferencja Episkopatu Polski dnia 10 lutego 1966 r. powołała Komisję Episkopatu do Spraw Ekumenizmu, która objęła kierownictwo działań ekumenicznych w całym kraju. Natomiast przy kuriach diecezjalnych powstały referaty, względnie w wydziałach duszpasterskich mianowano referenta do spraw ekumenizmu. Komisja Episkopatu realizuje wskazania Stolicy Apostolskiej, przygotowuje Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan, organizuje wykłady, wydaje kwartalnik „Biuletyn Ekumeniczny” Nawiązuje kontakty z Kościołami zrzeszonymi w Polskiej Radzie Ekumenicznej i prowadzi z nimi dialog. Początki Polskiej Rady Ekumenicznej sięgają 1940 r. W 1945 r. powstała Tymczasowa Rada Ekumeniczna, a 15 listopada 1946 r. ukonstytuowała się Polska Rada Ekumeniczna. Organizuje ona tygodnie modlitw i prowadzi działalność ekumeniczną, nawiązuje kontakty ze Światową Radą Kościołów. Polska Rada Ekumeniczna ma swoje oddziały wojewódzkie. W Polsce istnieją uczelnie wyznaniowe, w których są prowadzone wykłady i seminaria naukowe. Należy tu wymienić Katolicki Uniwersytet Lubelski, Akademię Teologii Katolickiej i Chrześcijańską Akademię Teologiczną. Wymienione uczelnie prowadzą działalność naukowo-dydaktyczną, publikują książki o tematyce ekumenicznej, prace seryjne i artykuły, kształcą wykładowców zagadnień ekumenicznych, organizują sympozja. Istnieje między nimi ścisła współpraca ekumeniczna. W Polsce organizuje się sympozja ekumeniczne o zasięgu międzynarodowym i krajowym. Należałoby wspomnieć przynajmniej niektóre. I tak w 1982 r. odbyło się sympozjum z okazji 500 rocznicy urodzin ks. dra Marcina Lutra (1982). Od 1991 r. wspomniane uczelnie organizują co roku sympozjum na temat wspólnie uzgodniony. Podjęto też temat Unii Brzeskiej (1995). Zorganizowano sympozjum międzynarodowe w 350 rocznicę „Colloquium Charitativum” (1995). Oprócz sympozjów ekumenicznych organizowane są co roku spotkania ekumeniczne dla wykładowców ekumenizmu i referentów diecezjalnych celem omówienia nabożeństw ekumenicznych. Prowadzone są też wykłady ekumeniczne ogólnie dostępne dla duchownych i świeckich. Od wielu lal prowadzone są rekolekcje ekumeniczne dla duchownych, a także rekolekcje ekumeniczne dla młodzieży. Z czasopism ekumenicznych należy wymienić następujące: „Biuletyn Ekumeniczny”, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” zeszyt 2, poświęcony częściowo zagadnieniom ekumenicznym, a od 1993 zeszyt 7 „Roczników Teologicznych”, poświęcony wyłącznie teologii ekumenicznej, serię „Studia Ekumeniczne”, „Studia i Dokumenty Ekumeniczne”, „Jednota” Oprócz czasopism ściśle ekumenicznych inne czasopisma w Polsce zamieszczają dość dużo artykułów o tematyce ekumenicznej. Dla przykładu można wymienić „Znak” i „Ateneum Kapłańskie” Bibliografia ekumeniczna w Polsce jest zatem dość spora. Nabożeństwa ekumeniczne w Kościele katolickim z udziałem Kościołów chrześcijańskich rozpoczęły się w 1962 r. Organizuje się Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan, przygotowywany przez Komisję Episkopatu do Spraw Ekumenizmu i Polską Radę Ekumeniczną. Nabożeństwa ekumeniczne organizują także duszpasterze w swoich parafiach. Nabożeństwa ekumeniczne odbywają się nie tylko tradycyjnie w styczniu, ale również w okresie Zesłania Ducha Świętego, a także w innych porach roku. Urzędnicy państwowi urządzają różne rocznice i zapraszają przedstawicieli różnych Kościołów i proszą o przeprowadzenie nabożeństw ekumenicznych, np. 50 rocznica holocaustu w Gorzowie Wielkopolskim (1993). Działalność ekumeniczną prowadzi również Towarzystwo Biblijne w Polsce, z którym współpracuje Kościół katolicki. Nie sposób w jednym artykule przedstawić całej działalności ekumenicznej w Polsce. Niewątpliwie jest to opracowanie fragmentaryczne, ale daje pewien obraz pracy ekumenicznej w naszym kraju. Z pewnością w Polsce pod tym względem wiele zrobiono, ale jeszcze dużo pozostało do zrobienia.