Europe of Pilgrimage Routes

Abstract

Stary Kontynent jest pełen szlaków pielgrzymich. Pielgrzymowanie bowiem od dawna współtworzyło Europę. Już w samej nazwie tego kontynentu kryje się idea wędrówki. W większości prób wyjaśnienia znaczenia słowa „Europa” pojawia się wątek transferu wartości ze wschodu na zachód. Legendarna droga ze Wschodu na Zachód stała się kluczem do zrozumienia tożsamości półwyspu rozpościerającego się od wzgórz Uralu po brzegi wschodniego Atlantyku. Ten obszar, cywilizacyjnie ukształtowany dzięki permanentnej wędrówce stał się świadkiem niebywałego transferu wartości. Ruch ten zasadniczo przebiegał w obu kierunkach. Albowiem przekonaniu o świetle przychodzącym ze wschodu (lux ex oriente) nie towarzyszyło bierne wyczekiwanie. Przeciwnie, coraz odważniej podejmowano trud drogi w stronę ,,orientu” Uczestnika tego rodzaju wyprawy z czasem zaczęto nazywać pielgrzymem. Jako punkt docelowy pielgrzymek stają się raczej miejscem spotkania: sacrum z profanum, nieba z ziemią, doczesności z nadprzyrodzonością. Pozwalając dotknąć przestrzeni sakralnej, wyposażają pielgrzymów w odpowiednią moc dającą szansę powrotu w inną codzienność. Mamy tu do czynienia z ruchem dośrodkowo-odśrodkowym. Wyruszający w drogę pielgrzymi pragną dotrzeć do takich miejsc, jak np. Jerozolima, Rzym czy Mekka. Czynią to, aby wrócić z mocniejszą świadomością swojej przynależności do określonej grupy religijnej, by ugruntować swoją więź z Bogiem, a także wyzwolić moc do obrony konkretnych wartości. To co może mieć znamiona ekspansji, czasami zbrojnej wyprawy w obronie miejsc świętych, powoduje jednocześnie koncentrację wokół istotnych walorów etyczno-religijnych, weryfikowanych w zwykłej codzienności. Czas i forma pielgrzymowania odbudowują i ugruntowują tożsamość społeczno-religijną uczestników wyprawy do miejsc świętych. Ma to znaczenie zarówno dla mikro- jak i makrostruktur socjokulturowych. W swym szerokim odniesieniu może to znaczyć, iż tożsamość cywilizacyjna wielu obszarów tworzyła się w oparciu o szlaki pielgrzymie. W dużej mierze dotyczy to również Starego Kontynentu. Swój judeochrześcijański charakter Europa zawdzięcza żywotności dwóch centrów pielgrzymkowych: Jerozolimie i Rzymowi. Nawet podwójne zburzenie Miasta Świętego (70 r. oraz 132-135 r.) nie odstraszyło tych, którzy chcieli dotknąć śladów historii Narodu Wybranego, zobaczyć miejsca upamiętniające życie i dzieło Jezusa Chrystusa. Pobyt w Ziemi Świętej mobilizował ich po powrocie do budowy Kościoła w swoim środowisku. Dla wielu dzisiejszych pielgrzymów wyjście na dawno wytyczony szlak pielgrzymkowy oznacza nie tylko możliwość zyskania odpustu, czy też spróbowania swoich możliwości kondycyjnych. Wysiłek podążania dawną drogą pątniczą daje okazję do pogłębienia swojej pamięci o Europie. Od samego początku tworzy ją ruch, mocą którego ma miejsce ustawiczny przekaz wartości służący ugruntowywaniu jej tożsamości. Mapa Europy usłana licznymi sanktuariami uzmysławia jej duchowe korzenie. Jeżeli kryje w sobie zaproszenie, czy wręcz pokusę fizycznego dotarcia do tych ważnych miejsc, to jednak nie chcą one zatrzymywać na dłużej. Odsyłają pielgrzyma, aby siłą ekspansji nabył też zdolności do koncentracji na prawdziwych wartościach w swojej codzienności. Metafora drogi i podróżowania, mająca podłoże religijne, jest czytelna dla wyznawców wielu tradycji religijnych współtworzących Europę. Tak jak rytualne kroczenie ku Jerozolimie (hebr. hag) dla Żyda, tak też doroczna pielgrzymka do Mekki dla muzułmanina (arab, hajj), zdaje się posiadać wiele analogii z pielgrzymim trudem chrześcijanina zdążającego do Rzymu, Compostelli czy Częstochowy. Za każdym z tych typów pielgrzymowania kryje się tęsknota dotarcia do obiecanego miejsca przeznaczenia. Punkty docelowe ziemskiego pielgrzymowania mimo że nie chcą zatrzymywać na stałe przybywających, mogą dawać przedsmak tegoż poszukiwanego kresu wędrówki. Przypominają o tych, którzy współtworzyli wyznaczoną drogę, napawają nadzieją uczestnictwa we wspólnocie zjednoczonej siłą „Ducha i Prawdy”.