Praktyki religijne górników w Wieliczce i Bochni. W kontekście preferowanych wartości w okresie zarządu austriackiego w latach 1772-1918 (w świetle dokumentów salinarnych)

Abstract

Po dokonaniu w 1772 r. zaboru części ziem polskich wraz ze znajdującymi się na tych terenach kopalniami soli w Wieliczce i Bochni administracja austriacka poprzez system zakazów i nakazów podjęła próbę ograniczenia praktyk religijnych tamtejszych górników. Narzucono święta jednoznacznie kojarzone z dynastią Habsburgów (dzień św. Józefa i św. Teresy), co miało umacniać lojalność górników wobec państwa austriackiego i rządzących. Do kalendarza świąt wpisano nabożeństwa z okazji urodzin cesarza i imienin oraz mszy pogrzebowych w rocznicę śmierci członków dynastii. Po przeszło 40-letnim zakazie odprawiania codziennych Mszy św. w kaplicach salinarnych od 1818 r. odprawiano w kopalni jedno nabożeństwo w roku na pamiątkę wizyty cesarza Franciszka I, a od 1852 r. dwa nabożeństwa, w tym w rocznicę wizyty cesarza Franciszka Józefa I. Od 1815 r. ze składek zgromadzonych w Kasie Brackiej górnicy opłacali nabożeństwo odprawiane w dniu św. Kingi (24 lipca) w kościele parafialnym. W latach 1819-1917 górnicy tworzyli w kopalni nowe kaplice salinarne.

Austrian administration, after the annexation of some part of Poland in 1772 along with saline mines in Wieliczka and Bochnia situated on these territories, tried to limit and restrict religious worship of miners living there. It did it via a system of prohibition and commands. Only the festivals explicitly associated with the Habsburg dynasty (saint Joseph’s Day, saint Theresa’s Day) were imposed, which was to strengthen the loyalty of miners toward the Austrian nation and the governors. Church services celebrating birthday and name’s day of the emperor together with funeral masses commemorating deaths of the members of the dynasty were added to the calendar of festivals. Since 1818, after over fortyyear-prohibition of celebrating daily masses in salinar chapels, only one service was celebrated in a mine a year – in remembrance of the emperor Franz Joseph’s visit, and since 1852 – two services, one of which as an anniversary of the same visit. Since 1815 miners paid – from the special miners’fund – for the service conducted on the day of saint Kinga of Poland (24 July) in a parish church. In 1819-1917 some new salinar chapels were established in the mines.