The Grace of Vocation and the Explanation of Existence: a Study Based on the Youth of St. Raphael Kalinowski

Abstract

Artykuł stanowi próbę przedarcia się przez gąszcz historycznych i egzystencjalnych wydarzeń związanych z okresem pierwszych dwudziestu ośmiu lat życia Józefa Kalinowskiego (św. Rafała) i dotarcia do teologicznego „miejsca” jego spotkania z łaską powołania szczegółowego (życie zakonne, kapłaństwo). Jest jednocześnie usiłowaniem znalezienia odpowiedzi na pytanie stawiane przez naszego Bohatera o własną egzystencję i jej znaczenie. Podstawą źródłową analizy są jego osobiste Listy i Wspomnienia. Celem artykułu, który ma też charakter duszpastersko-powołaniowy, jest pokazanie na konkretnym przykładzie związku i wzajemnego oddziaływania pomiędzy łaską powołania a rozumieniem samego siebie. Część pierwsza obejmuje okres do 16. roku życia. Są to lata dojrzewania w środowiskach rodzinnym i kościelnym, które wywierają pozytywny wpływ na kształtowanie jego osobowości, a nawet może przyczyniają się do rozwoju ukrytej łaski jego osobistego powołania. Sam Kalinowski, wspominając w późnym okresie życia ten czas i „niektóre dane”, zakłada jej istnienie w młodości. Łaska ta, z nieznanych dla nas powodów (niewystarczająca jej świadomość?, wątpliwości?), nie zostaje jednak przez niego podjęta, co powoduje wiele zamętu w jego życiu i doprowadza do rozchwiania i połamania na „nieskładne części” jego młodej egzystencji. Część druga poświęcona jest okresowi studiów w Petersburgu oraz wchodzeniu w dorosłość i samodzielność (Brześć). Jest to bodaj najciemniejszy okres jego życia, naznaczony dużym zagubieniem egzystencjalnym, w którym dokonało się osłabienie więzi z Kościołem i oddalenie od sakramentów. Wciąż przyświeca mu jednak wyniesione z domu światło prawdy. Ono chroni go przed pokusą nihilistycznego zafałszowania swej egzystencji. Wielką pomocą jest też odbudowanie więzi z rodziną. Otwarte dzielenie z najukochańszymi osobami wspólnych wartości i najgłębszych tęsknot serca ułatwia mu dokonywanie codziennych wyborów, odkrycie celu życia, a nawet uruchamia swego rodzaju sprężynę, która równoważy stosunek do doczesności i jednocześnie pociąga ku wieczności. Część trzecia wprowadza czytelnika w świat najbardziej wewnętrznych przeżyć Kalinowskiego. Jego historia osobista i losy Ojczyzny – skądinąd bardzo dramatyczne dzieje powstania styczniowego – stanowią tu jedynie tło. Głównym protagonistą tego etapu życia Kalinowskiego jest bowiem w tym wypadku Słowo Boże, które wdziera się do jego serca i doprowadza cały dramat do punktu kulminacyjnego. Przede wszystkim „zakazuje” mu Ono małżeństwa, którego zawsze pragnął. Powstała w ten sposób pustka serca zostaje wypełniona wyraźną obecnością misterium Chrystusa. Niezrozumiały natomiast dla otoczenia stan społecznego zawieszenia w próżni, który trudno mu tymczasem innym wytłumaczyć, powoduje wiele perypetii w jego międzyludzkich relacjach. Przystąpienie do sakramentu pokuty i całkowite otwarcie się na Boga i ludzi umożliwiają mu ostatecznie usłyszenie decydującego głosu Bożego wezwania. Ono z kolei rozjaśnia całą jego dalszą egzystencję, także relacje z ludźmi.