Die Arbeitslosigkeit in Polen unter sozialethischen Gesichtspunkten

Abstract

Praca stanowi jeden z centralnych tematów katolickiej nauki społecznej, w której podkreśla się jej godność i wartość, fundamentalne znaczenie dla istnienia i rozwoju osoby oraz akcentuje wagę prawa do pracy jako jednego z podstawowych praw osoby ludzkiej. Wyjaśnia to powód zainteresowania i zatroskania Kościoła, wołającego o sprawiedliwość i poszanowanie godności osoby ludzkiej, jedną ze współczesnych kwestii społecznych – bezrobociem. Bezrobocie w Polsce charakteryzuje się wysoką stopą, należącą do najwyższych w Europie, nie wyłączając krajów, w których dokonuje się także transformacja ustrojowo-gospodarcza. Szczególnie niepokojącym i niebezpiecznym zjawiskiem jest bardzo duża liczba ludzi młodych pozostających bez pracy. Specyfiką polskiego bezrobocia, uwarunkowaną prawdopodobnie procesem przemian ustrojowo-gospodarczych, jest jego utrzymywanie się, a nawet okresowe powiększanie się przy równoczesnym, relatywnie dużym wzroście gospodarczym. Zło bezrobocia ma wiele wymiarów. Są one w pewnym sensie analogiczne do wymiarów wartości pracy, gdyż są ich zaprzeczeniem, uniemożliwiają ich realizację. Fundamentalny jest wymiar osobowy. Brak pracy uniemożliwia zdobycie środków do utrzymania życia, wymierzony jest więc przeciwko podstawowemu prawu osoby ludzkiej. W odniesieniu do dynamicznego wymiaru osobowości bezrobocie wyklucza możliwość rozwoju osobowości, „stawanie się bardziej człowiekiem” Wyróżnia się ponadto m. in. wymiar społeczny, moralny oraz polityczny bezrobocia. Rozwiązanie wielu problemów wiążących się z brakiem pracy przez zasiłek dla bezrobotnych należy traktować jako tylko doraźny środek walki z bezrobociem. Długotrwałe utrzymywanie takiego stanu budzi z punktu widzenia katolickiej nauki społecznej kilka zastrzeżeń. Najpoważniejsze, bo dotyczące istoty pracy jako czynności wykonywanej przez osobę ludzką, wynika z faktu, iż u podstaw takiego rozwiązania problemu leży rozumienie pracy jako wartości tylko gospodarczej, środka, za pomocą którego zdobywa się niezbędne do życia pieniądze. Praca tymczasem posiada wiele innych, niemniej ważnych dymensji. Przy tego rodzaju rozwiązaniach widać, jak głęboko w świadomości ich twórców zakorzenione jest instrumentalne rozumienie pracy jako czynnika produkcji redukowanego do wymiaru tylko ekonomicznego, który traktowany jest abstrakcyjnie, w oderwaniu od podmiotu wykonującego pracę. Katolicka nauka społeczna wskazuje ogólne kierunki i zasady, na których powinny bazować szczegółowe, techniczne propozycje reform mających na celu zatrudnienie wszystkich zdolnych i chętnych do podjęcia pracy. W odniesieniu do ładu społeczno-gospodarczego fundamentalne znaczenie ma zasada pierwszeństwa pracy ludzkiej przed kapitałem – instrumentalnym czynnikiem życia gospodarczego. W świetle odczytanych przez nią zasad społeczno-etycznych dokonywane są także oceny proponowanych rozstrzygnięć. Wzrastające doświadczenie wielowymiarowości zła bezrobocia przynagla coraz szersze gremia do nasilenia działań zmierzających do solidarnego rozwiązywania kwestii bezrobocia.