“Castitas” chez Augustin d’Hyppone

Abstract

In his works De continentia, De bono conjugale and De «Santa virginitate» Saint Augustine of Hippo defends “castitas” ridiculed by pagans. He does not try to define a clear border between “castitas”, “pudicitiam” and “continentia”, though. He understands “castitas” as a virtue allowing to resist bad lust. Furthermore, being closely related to the virtue of moderation, “castitas” determines the quality of relationship between husband and wife also helps to maintain marital fidelity. St. Augustine does not treat ethical issues as superior ones in his works. He examines a man as a creature endowed with a sex drive that is to find inner unity “lost” through the original sin. Purity is the very privileged element that participates in the reconstruction of this unity: between spirit and body and between creation and the Creator. “Castitas” is then the virtue of “animus” (internal man) who maintains moderation in sexual relationships and is able to resist unsettled sex drives. Augustine does not bring down “castitas” only to the effort of human will, as Pelagius would. He admits that the hardest fight of a man is securing a clean life, as it requires a daily fight, and victory is really rare, all with the power of God. There are two desires: the good and the bad one. The latter is often out of control. Thus people must constantly fight. Good lust is needed for the survival of a mankind. It is worthy only when “used” in a marriage. The man who follows evil lust loses the “castitas” and therefore turns away from God.

Święty Augustyn z Hippony broni w swoich dziełach De continentia, De bono conjugale i De Santa virginitate „castitas” ośmieszaną przez pogan. Nie stara się on jednak określić jasnej granicy między „castitas”, „pudicitiam” i „continentia”. „Castitas” jest dla niego cnotą pozwalającą oprzeć się przede wszystkim złej pożądliwości. Następnie, będąc ściśle związaną z cnotą umiarkowania, „castitas” wyznacza jakość relacji do Boga dla dziewic oraz relacji między mężem i żoną (pomaga zachować wierność małżeńską). Święty Augustyn nie stawia w swych dziełach na pierwszym miejscu kwestii etycznych, ale bada człowieka jako stworzenie obdarzone popędem seksualnym, które ma odnaleźć wewnętrzną jedność „zagubioną” przez grzech pierworodny. Czystość jest tym uprzywilejowanym elementem, który uczestniczy w odbudowaniu tej jedności: między duchem i ciałem oraz między stworzeniem i Stwórcą.„Castitas” jest więc cnotą „animus” (człowieka wewnętrznego), który zachowuje umiar w relacjach seksualnych oraz potrafi oprzeć się nieuporządkowanym popędom seksualnym. Augustyn nie sprowadza „castitas” tylko do wysiłku woli ludzkiej, jak chciałby Pelagiusz. Przyznaje on, iż najcięższą z walk człowieka jest walka o życie w czystości, gdyż wymaga ona codziennego zmagania, a zwycięstwo bywa naprawdę rzadkie, wszystko przy pomocy Bożej. Są dwie pożądliwości: dobra i zła. Ta ostatnia często wymyka się spod kontroli, dlatego człowiek musi nieustannie walczyć. Dobra pożądliwość potrzebna jest natomiast do przetrwania rodzaju ludzkiego. Jest ona dobra wyłącznie wtedy, gdy jest „wykorzystywana” w związku małżeńskim. Człowiek, który idzie za złą pożądliwością, traci „castitas”, tym samym odwraca się od Boga.