Myślenie dialogiczne. W polu gry o prawdę etyczną

Abstract

Przedmiotem analiz artykułu jest pojęcie myślenia dialogicznego. Jest ono różne od pojęcia dialogu – literackiej figury, która służy do przekazywania poglądów filozoficznych. Myślenie dialogiczne, jako merytorycznie nowy sposób uprawiania filozofii, pojawia się dopiero w początkach XX w. Zrodziło się ono jako sprzeciw wobec redukcyjnych metod nauk przyrodniczych i przeniesienia ich w obszar myśli humanistycznej i antropologicznej. W ten sposób powstał nowy nurt filozoficzny – filozofia dialogu. Rozwijał się w duchu uwag krytycznych kierowanych pod adresem dotychczasowej tradycji filozofii zachodniej. W artykule przedstawione zostały konstytutywne cechy myślenia dialogicznego. Najpierw przeprowadzono analizę fenomenologiczną jego kluczowych doświadczeń. Wyrażają się one w takich terminach, jak: „wydarzenie”, „spotkanie”, „drugi”, „czas”, „roszczenie”, „wzajemność”. Następnie wykazano, iż w myśleniu dialogicznym element epistemiczny i element etyczny warunkują się nawzajem. Końcowy wniosek analiz brzmi: aby uniknąć zagrożeń idących ze strony rozum monologicznego, za rzecz konieczną należy uznać wprowadzenie go w przestrzeń rozumu dialogicznego.

The subject of the article is the idea of dialogic thinking. It is different from the concept of dialogues – a literary figure that is used to communicate philosophical views. Dialogic thinking, as a substantively new way of practicing philosophy, appears only at the beginning of the 20th century. It was born as opposition to the reduction methods of natural sciences and their transfer to the area of humanistic and anthropological thought. In this way a new philosophical trend was created – the philosophy of dialogue. It developed in the spirit of critical remarks about the current tradition of Western philosophy. The article presents the characteristics of dialogic thinking. First, a phenomenological analysis of man’s key experiences was made. They are expressed in terms such as „event”, „meeting,” „a second”, „time”, „claim”, „reciprocity”. It is then shown that in dialogical thinking, the epistemic and ethical elements condition each other. The final conclusion of the analysis is: to avoid threats from monological understanding, it is necessary to introduce it into the space of the dialogical way of thinking.