Critical Consciousness in the Postmodern Condition New Opportunities for Theology?

Abstract

Punktem wyjścia analiz prof. L. Boeve jest przekonanie, że współczesnej teologii potrzebny jest dialog ze współczesną filozofią, dzięki któremu teologia ma szansę mówienia tym samym językiem i w tych samych płaszczyznach semantycznych, co współczesne kierunki filozoficzne. Te ostatnie oscylują wokół kwestii lingwistycznych i pschologicznych. Dlatego w wykładzie belgijskiego Teologa znalazły się analizy poglądów Wolfganga Welscha, Jean-François Lyotarda, Richarda Rorty’ego i Jiirgena Habermasa. Wychodząc z założeń idealistycznej filozofii amerykańskiej Wolfgang Welsch wypracował system, który można określić mianem „radykalnego pluralizmu” W swym dziele Unsere postmoderne Moderne Welsch kreśli system akceptujący doświadczenie pluralizmu jako cechy wyróżniającej erę ponowoczesną. Jean-François Lyotard reprezentuje w pewnym sensie przeciwstawną postawę intelektualną, kładącą akcent na radykalną heterogeniczność poznania, wyrastającą na gruncie filozofii języka. Poglądy Richarda Rorty’ego to w praktyce uzasadnienie poglądu o radykalnym uszczegółowieniu poznania. Jego zdaniem nie ma żadnego zewnętrznego kryterium pozwalającego na definitywność odpowiedzi o prawdzie. Myśl Jiirgena Habermasa płynie być może z chęci pogodzenia opcji radykalnego pluralizmu z tendencjami do relatywizacji poznania. W jego koncepcji istotne znaczenie posiada diagnoza współczesnych tendencji kulturotwórczych. Życie współczesnych społeczeństw rozwiniętych stoi na krawędzi ryzyka samozniszczenia, bowiem przestają się liczyć takie dynamizmy, jak tradycja kulturalna (warunkująca postawy poszukiwania prawdy i znaczenia), nastawienie na integrację społeczną (skoncentrowane na budowaniu wspólnoty i solidarności oraz socjalizacja (pozwalająca budować indywidualną i społeczną identyfikację tożsamości). W swych poglądach na wpływ myśli omawianych filozofów na teologię prof. Boeve stosuje metodę analogii, przenosząc niektóre z elementów myślenia filozoficznego na grunt analizy dogmatu i elementów nauczania Magisterium. Dzięki takiej postawie intelektualnej w nowym świetle ukazane zostały w wykładzie m.in. podstawy działalności misyjnej Kościoła, jego prerogatywy związków z prawdą antropologiczną, kosmologiczną i religijną. W tej perspektywie rysują się dla teologii nowe przestrzenie dialogu interreligijnego i wewnątrzchrześcijańskiego. Szerzej też można wykorzystać osiągnięcia praktyki i teorii współczesnej kultury i kulturologii. W dyskusji po wykładzie przedmiotem rozmowy uczyniono m.in. zagadnienie wyznaniowości w mówieniu o kształcie i zasadach metodologicznych współczesnej teologii. Zauważono dynamiczny wpływ metodologii protestanckich ujawniający się we współczesnej teologii. Zwrócono też uwagę na zastosowanie niektórych elementów „otwartej narratywności” w katechezie, działalności misyjnej (szczególnie w europejskich społeczeństwach postchrześcijańskich) i teorii życia wewnętrznego.