Perspektiven einer gesamteuropäischen Integration

Abstract

Annus mirabilis 1989 otworzył przed krajami Europy nie tylko możliwość bezprecedensowej koegzystencji, lecz także możliwość ukształtowania kolektywnej europejskiej tożsamości. Zachodnią Europę stawia to przed wielkim wyzwaniem włączenia postkomunistycznych demokracji w gospodarcze i polityczne struktury Zachodu, by umożliwić im osiągnięcie porównywalnych cywilizacyjno- technicznych standardów. Byłe kraje Bloku Wschodniego – oprócz realizacji ogólnoeuropejskich programów integracyjnych – stoją przed koniecznością uporania się z historycznym dziedzictwem tragicznych, często krwawych etniczno-nacjonalnych konfliktów. Kraje pozostające w sferze sowieckiej dominacji nie miały bowiem, w odróżnieniu od zachodnich demokracji, możliwości dokonania samodzielnego rozrachunku z przeszłością i przezwyciężenia zadawnionych narodowych stereotypów, uprzedzeń i wrogości. W imię socjalistycznego internacjonalizmu konflikty te zostały „zamrożone”, ale ich destrukcyjny potencjał nie uległ zneutralizowaniu. W kolektywnej świadomości wciąż na nowo zniewalanych i ujarzmianych wschodnioeuropejskich narodów ciągle jeszcze drzemią traumatyczne historyczne doświadczenia i związane z nimi narodowe resentymenty i urazy. Mogą one zostać przezwyciężone za cenę krytycznej konfrontacji z jednostronnie martyrologiczno-hyperpatriotycznie przedstawianą przeszłością, za cenę gotowości do akceptacji i przyjęcia odpowiedzialności za to, co było w niej mroczne i zawstydzające. Nie oznacza to relatywizowania i rugowania z pamięci doznanych krzywd i poniesionych ofiar, ale otwiera i ułatwia drogę do wzajemnego zrozumienia, przebaczenia i pojednania. Jest rzeczą ewidentną, że pojednanie, partnerstwo i zaufanie między narodami Europy i w konsekwencji uformowanie się kolektywnej europejskiej tożsamości może nastąpić tylko na bazie ogólnie akceptowanych wartości, takich jak: tolerancja, pluralizm, prawa człowieka i demokracja, które są gwarantem indywidualnej wolności i godności człowieka. Wartości te, stanowiące o duchowo- kulturowym obliczu Starego Kontynentu ukształtowały wielorakie etniczne, cywilizacyjne i historyczne faktory. Decydującym faktorem było jednak historyczne spotkanie europejskich narodów z Ewangelią, z wiarą w osobowego, historycznie z ludźmi współdziałającego Boga, którego człowiek jest obrazem i podobieństwem. Istnieje dziś realne niebezpieczeństwo, że technokratyczne instytucje i struktury, a także potężny aparat techniczno-gospodarczy nowoczesnej Europy, kierujący się wyłącznie zasadami pragmatyzmu i efektywności, nie jest zainteresowany i nie potrafi generować owych chrześcijańsko-humanistycznych wartości i postaw, które stanowią o europejskiej tożsamości. Wartości te zabezpiecza i generuje religia chrześcijańska, udzielając im ostatecznego uzasadnienia w wierze w Absolutną Wartość – w Boga.