Die Orthodoxie angesichts der europäischen Integration

Abstract

Wyzwolenie Europy Wschodniej spod totalitarnego jarzma, pogłębiona współpraca między dotychczas zantagonizowanymi częściami kontynentu, całe ostatnie dziesięciolecia w polityce światowej oraz wynikające z tego przemiany, przed którymi stoi dzisiejsza Unia Europejska, skłaniają do reinterpretacji zasad jej funkcjonowania oraz powrotu do chrześcijańskich korzeni. One bowiem stanowią siłę całej jej konstrukcji i podstawę systemu wartości. Jerome Vignon zwracając się do polskich biskupów, odwiedzających w listopadzie 1997 roku Brukselę, powiedział, że „to, co stało się w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, przypomniało o prawdziwych celach projektu europejskiego, który ze swej zasady jest projektem opartym na najbardziej podstawowych prawach ludzkich, czerpiących swoje źródło z inspiracji chrześcijańskiej”. Bez powrotu do nich – jak twierdzi coraz liczniejsze grono ludzi zaangażowanych w rozwijanie jedności i bezpieczeństwa na kontynencie – nie sposób dalej pogłębiać i poszerzać obszarów integracji. Europa stanowi organizm, który krótko można określić jako Jedność w wielości”. Jej kultura wyrosła z korzeni greckich, rzymskich, judeochrześcijańskich, arabskich i humanistycznych. Trudne zadanie rzeczywistego zjednoczenia wielorako ukształtowanej Europy, długo pozostawało w ukryciu przez podział na Wschód i Zachód. Liczono się raczej z trwałością tego podziału. Bardzo długo sprawa europejskiego zjednoczenia postrzegana była raczej w kategoriach utopii. Obecnie zaistniała prawdziwa możliwość przebudzenia poczucia europejskiej jedności. Zmiany, jakie nastąpiły w Europie Środkowo-Wschodniej po roku 1989 przyczyniły się do tego, że jej historia nie pozostaje już w swego rodzaju bezruchu, ale zaczyna toczyć się na nowo, staje się bardziej dynamiczną. Uświadomiono sobie fakt, że Europa to nie tylko Zachód z jego kulturą religijnością zakorzenioną w tradycji katolicko-protestanckiej, ale także ta jej część, która stanowi odzwierciedlenie kultury Wschodu z jej religijnością sięgającą korzeniami do tradycji prawosławnej. Europa nie stanowi więc monolitu kulturowego, ani religijnego. Aktualna sytuacja religijno-społeczna w Rosji w pływ a na konkretyzację stanowiska rosyjskiej Cerkwi wobec europejskiej integracji. Jest ono w wielu aspektach negatywne. Składa się na to wiele przyczyn. Do najbardziej istotnych można zaliczyć: tendencje antyzachodnie i fundamentalistyczne, próbę podporządkowania Cerkwi prawosławnej państwu, tendencje nacjonalistyczne oraz problem tzw. „terytoriów kanonicznych”, prozelityzmu i uniatyzmu. Należy jednak mieć nadzieję, że prawosławie zechce otworzyć skarbiec swego kulturowego bogactwa, aby obdarować nim Europę. Przestanie również lękać się tego, co „nie-prawosławne”, uznając równość innych tradycji. Wtedy dopiero Europa będzie mogła właściwie się rozwijać, oddychając dwoma płucami – tradycji wschodniej i zachodniej.