Wizja końca świata w pietystycznym chiliazmie

Abstract

The subject of the article is the concept of the end of the world, which was constituted on the basis of the linear concept of time, characteristic for Christian thought from St. Augustine. The thesis is considered that in German pietism there has been a radical interpretation of this category in the chiliastic spirit. The structure of the article is presented in the following way. The first part of the article introduces a problem of temporality and history in Christianity. The second part highlights the critical attitude of Luther and Lutheranism to chiliasm. The next part – a main part of the article – focuses on an analysis of the concept of the end of the world in the main representatives of pietism, first of all in Johann Albrecht Bengel, who developed a comprehensive system combining chronology with biblical hermeneutics. Bengel, like many others, accepted a short eschatological perspective. In his case it was 1836. The synthetic summary indicated the importance and influence of the piety chiliasm on the philosophy of German idealism.Przedmiotem artykułu jest pojęcie końca świata, jakie ukonstytuowało się na gruncie linearnej koncepcji czasu, charakterystycznej dla myśli chrześcijańskiej od św. Augustyna. Autor ukazuje tezę, że w pietyzmie niemieckim doszło do radykalnej interpretacji tej kategorii w duchu chiliastycznym. Struktura artykułu przedstawia się w następujący sposób. Pierwsza część artykułu ma charakter wprowadzający w problem czasowości i historii w chrześcijaństwie. Druga część naświetla krytyczny stosunek Lutra i luteranizmu do chiliazmu. Kolejna część – część zasadnicza artykułu – skupia się na analizie koncepcji końca świata u głównych przedstawicieli pietyzmu, przede wszystkim u Johanna Albrechta Bengela, który opracował obszerny system łączący chronologię z hermeneutyką biblijną. Bengel, podobnie jak wielu innych, przyjmował krótką perspektywę eschatologiczną. W jego przypadku był to rok 1836. W syntetycznym podsumowaniu wskazano na znaczenie i oddziaływanie pietystycznego chiliazmu na filozofię idealizmu niemieckiego.