Między inspiracją a naśladownictwem – o tworzywie stylistycznym pielgrzymkowej twórczości Józefa Goja

Abstract

W artykule podjęto próbę wskazania źródeł, które wykorzystał Józef Goj, tworząc Opis pielgrzymki do Ziemi Świętej, a także zbiór Pieśni pątniczych ułożonych z widzenia i odwiedzenia (…) miejsców świętych. Jego teksty, wydane na początku XX w., świadczą o różnorodnych inspiracjach niewykształconego autora. Pochodzący z Górnego Śląska pątnik pełnił prawdopodobnie funkcję tzw. śpiewoka. Choć był obeznany tyko z kulturą ludową, starał się przekraczać jej granice: odwoływał się zarówno do tradycyjnych pieśni dziadowskich, tekstów religijnych, przewodników, jak i do klasyki literatury polskiej – „Quo vadis” H. Sienkiewicza. Bogactwu źródeł towarzyszyły różne sposoby nawiązania do nich – przytaczanie obszerniejszych fragmentów, cytowanie określonych zdań, fraz i wyrażeń, parafrazowanie, a także naśladowanie języka i stylu pierwowzoru.

The article attempts to indicate the sources used by Józef Goj upon creating “Description of a Pilgrimage to the Holy Land”, as well as a collection of “Pilgrim Songs Composed from Seeing and Visiting (…) Holy Places”. Published at the beginning of the 20th century, they testify to the wealth of inspiration of the uneducated author. The pilgrim from Upper Silesia, probably serving as the song leader, the so-called Śpiewok although rooted in folk culture, tried to transcend its boundaries, referring to traditional old man’s songs, religious texts, guidebooks, and a work that is now a literary classic – “Quo vadis” by Henryk Sienkiewicz. The wealth of sources was accompanied by a variety of ways of referring to them: quoting larger fragments or quoting specific sentences, phrases or expressions, paraphrasing, as well as drawing inspiration from the language and style of the original.