Liturgia Sacra, 2017, R. 23, nr 1 (49)

Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/29171

Przeglądaj

Teraz wyświetlane 1 - 19 z 19

Antyfony i responsoria w księdze Liturgii Godzin. Kwestie redakcyjne
Stefański, Jerzy (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Wielowiekowa tradycja związana z recytacją (śpiewem) Breviarium Romanum przekazała, że każdy psalm ma (przeważnie) własną antyfonę, która ten psalm poprzedza i kończy. Responsorium natomiast stanowi odpowiedź, względnie dopowiedzenie na czytanie zarówno biblijne, patrystyczne, jak też hagiograficzne. Rewizja powyższych tekstów została powierzona Grupie Studyjnej VIII (De cantibus Officii). Przy nowej redakcji antyfon kierowano się takimi kryteriami, jak: uwydatnienie rodzaju literackiego danego psalmu, umocnienie ducha modlitwy i kontemplacji, uwzględnienie liturgicznego charakteru dnia, przysparzanie oficjum ducha pogody i zróżnicowania, eksponowanie głównej myśli danego psalmu, ukazywanie psalmu w świetle Chrystusa i Ewangelii, wprowadzenie w ekonomię Nowego Testamentu. Przy nowej redakcji responsoriów obowiązywały takie kryteria, jak: pomoc w zrozumieniu czytań, zamiana lektury w modlitwę i kontemplację, wskazywanie na aktualny w danym dniu liturgicznym moment historii zbawienia, wprowadzanie ze Starego w Nowy Testament, ożywianie czytania pięknem poezji. Ponadto responsoria po czytaniach patrystycznych opierają się na tekstach biblijnych, w tym także czerpanych z psalmodii. Czytaniom hagiograficznym towarzyszą responsoria nawiązujące albo do commune sanctorum, albo odwołujące się do danego okresu liturgicznego.
„Boski błękit” – symbolika i dzieje ultramaryny
Bywalec, Agnieszka (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Przedmiotem artykułu jest przedstawienie pochodzenia oraz znaczenia symbolicznego w sztuce nowożytnej barwnika malarskiego – ultramaryny, pozyskiwanego ze skały zwanej lapis lazuli. Tekst został oparty o materiały źródłowe i opracowania tematyczne, które wskazują na doniosłe znaczenie symboliczne koloru ultramaryny w dziełach plastycznych, podejmujących tematy związane z tematyką chrześcijańską.
Elementy kultyczne judaizmu w liturgii chrześcijan. Zagadnienia wybrane
Żądło, Andrzej (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Zaprezentowany powyżej artykuł traktuje o liturgii chrześcijan w aspekcie jej zaistnienia, rozwijania się i sprawowania w kontekście kulturowo-religijnym judaizmu. Oczywistą dla wszystkich jest sprawą, że liturgia chrześcijan nie nosi znamion li tylko czystej kontynuacji liturgii żydowskiej. Niemniej korzeniami swymi jest mocno osadzona w glebie starotestamentalnej przestrzeni historiozbawczej. Jezus, który dał początek liturgii Nowego Testamentu i jest dzięki niej obecny wśród nas, nieustannie nas uświęca i przyłącza nas do kultu, jaki sam składa Ojcu niebieskiemu. Strukturalnej warstwy spełnianego w obecnym czasie historii zbawczej urzędu kapłańskiej służby nie wymyślił On ex nihilo, lecz osadził ją w kontekście szlachetnej tradycji obrzędowej narodu, z którego sam wyrósł, a który – dzięki Bożemu wybraniu i zawartemu z Bogiem Przymierzu – był przez długie wieki typem Kościoła, spadkobiercy testamentu Jezusa odnośnie do liturgii nowotestamentalnej. Stąd w liturgii sprawowanej przez Kościół występują takie elementy kultyczne, które wyrastają z judaizmu, niemniej skuteczną moc działania zbawczego przejawiają w liturgii nowotestamentalnej, ustanowionej przez Chrystusa, jedynego Kapłana Nowego Przymierza. Nade wszystko więc w powyższym artykule wyróżniono obecne w liturgii chrześcijan elementy paschalne i synagogalne. Następnie omówiono postawy, gesty oraz szaty liturgiczne towarzyszące modlitwie chrześcijan. Spośród innych elementów przywołano: sposób liczenia czasu, cotygodniowe święto oraz święta paschalne i Pięćdziesiątnicę. Zwrócono uwagę czytelników również na teksty genetycznie wywodzące się z judaizmu, a także na pozdrowienia i formuły błogosławieństw stosowane w liturgii Kościoła. Opracowanie zwraca jeszcze uwagę na niektóre zwroty chrześcijańskiej liturgii zapożyczone ze słownika starotestamentalnego, jak też na elementy naturalne, których pochodzenie i kultyczne zastosowanie sięga czasów przedchrześcijańskich.
Ephemerides Liturgicae 128 (2015), nr 1-2
Nowakowski, Przemysław (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Eucharystyczna obecność Chrystusa – świadectwa pierwszych wieków
Rucki, Mirosław; Abdalla, Michael (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Wyrazy aramejskie używane w Kościołach asyryjskich zarówno wschodnim, jaki zachodnim wskazują na dosłowne rozumienie realnej obecności Chrystusa w eucharystycznym Ciele dziesięć wieków temu. Najbardziej starożytne znane teksty dotyczące Eucharystii potwierdzają, że takim było jej rozumienie od samego początku. W artykule zebrano i omówiono wypowiedzi pisarzy chrześcijańskich pierwszych wieków oraz fragmenty anafor przypisywanych autorom żyjącym od I do IV w. Wszystko wskazuje na to, że rzeczywistość duchowa, w większości nienamacalna i niewidzialna, była odbierana jako realnie zachodzące wydarzenia.
Il rito del „Resurrexit” legato al giorno di Pasqua – la storia medievale e la celebrazione odierna
Litawa, Karol (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
W duchu reformy Soboru Watykańskiego II ze skarbca tradycji liturgicznej wydobyto średniowieczny, papieski „ryt Resurrexit”, celebrowany niegdyś w jego prywatnej kaplicy na Lateranie zwanej Sancta Sanctorum. Ów obrzęd związany był z przechowywaną w tejże kaplicy ikoną zwaną Acheropita. Po wiekach zapomnienia, od czasów niewoli awiniońskiej, ten bogaty w symbolikę ryt został wprowadzony na nowo do liturgii papieskiej w Roku Jubileuszowym 2000 i celebrowany jest do dziś w poranek Niedzieli Wielkanocnej na Placu św. Piotra. Poprzez celebrację papież, na wzór św. Piotra, staje się wobec zgromadzonego ludu niejako pierwszym świadkiem zmartwychwstania Chrystusa (por. J 20,1 -10), zaś wyśpiewane uroczyście przez diakona: Surrexit Dominus vere et apparuit Simoni. Alleluia, alleluia, alleluia, oraz oddanie czci przez okadzenie Ikony wprowadza w tajemnicę radosnego przeżywania Eucharystii zarówno w średniowieczu, jak i dziś.
Jemielnicki mistycyzm w obrazie Świętej Rodziny z kaplicy brackiej św. Józefa
Bartkowski, Robert (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Jemielnica – dawne opactwo cystersów z kościołem Wniebowzięcia NMP, od dziesiątek lat zdumiewa zarówno mieszkańców, odwiedzających je pielgrzymów, turystów, a szczególnie badaczy sztuki i Kościoła. Dzieje się tak ze względu na pozostawione w nim wybitnej klasy dzieła sztuki, które mimo upływu lat i jasności ich sakralnego przeznaczenia, noszą w sobie pierwiastek pewnej tajemnicy. Jednym z wielu jest obraz Świętej Rodziny w kaplicy brackiej pw. św. Józefa, którego nie tyle sama historia, ale ukryte przez śląskiego artystę Michaela Willmanna przesłanie, duchowa idea, zachęcają widza do wnikliwszego spojrzenia. Odkrycie jego znaczenia przenosi naszą codzienność już tu ku mistycznej przestrzeni wieczności.
Kontakty artystyczne Carla Dittersa von Dittersdorfa ze śląskimi klasztorami pijarów w Bílej Vodzie i bożogrobców w Nysie
Drożdżewska, Agnieszka (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Artykuł omawia zagadnienia dotyczące współpracy artystycznej wiedeńskiego kompozytora Carla Dittersa von Dittersdorfa, związanego przez ponad ćwierć wieku ze Śląskiem za sprawą służby u biskupa wrocławskiego, księcia Philippa Gottharda von Schaffgotscha w Javorniku. Pod kierunkiem artysty funkcjonowały tam: teatr zamkowy, kapela muzyczna i zespół śpiewaków. Na potrzeby tej sceny powstawały opery, jak również oratoria, pisane głównie we współpracy z miejscowym spowiednikiem, o. Salvatore Ignatio Pintusem. Owocem współpracy były m.in. słynne oratoria Ester i Hiob, prawykonane w Wiedniu. Wpływ na obraz kultury muzycznej czeskiej części Śląska miała także działalność ośrodków świeckich – dworów hrabiego Alberta Josefa Hoditza rezydującego w Slezskych Rudolticach (Rosswald) oraz hrabiego Chorinskiego w Velkich Hošticach (Gross Hoschuetz). Ważne miejsce w rozwoju muzykowania na tym terenie miała działalność położonego w najbliższym sąsiedztwie Javomika klasztor pijarów w Bílej Vodzie, gdzie muzyka towarzyszyła rozmaitym uroczystościom, zarówno podczas liturgii, jak i wydarzeń organizowanych wspólnie z miejscową szlachtą. Szczególnie istotnym elementem była działalność teatralna, możliwa dzięki istnieniu odpowiednio wyposażonej sceny, cieszącej się uznaniem w całym regionie. Klasztor prowadził także ożywioną wymianę artystyczną z kapelą biskupią pod kierunkiem Dittersdorfa, który blisko współpracował z klasztornym regens chori i kompozytorem Antoninem Brossmanem (Damaso a San Ignatio), którego nazywał swym „ojcem w muzyce kościelnej”, i z którym wspólnie wykształcili wielu słynnych później muzyków tej rangi, co Wenzel Müller, Gottfried Rieger czy František Martin Péchaček. Interesującą działalność muzyczną klasztoru w Bílej Vodzie dokumentuje cenna kolekcja muzykaliów, przechowywana obecnie w archiwum państwowym w Jeseniku. W kwestii przypuszczeń pozostaje natomiast obecność artysty w klasztorze bożogrobców w Nysie, natomiast twórczość Dittersdorfa jest obficie reprezentowana w istniejącej kolekcji poklasztornej w rozmaitych gatunkach – zachowane inwentarze wykazują: 3 msze, Requiem, litanie, kilka offertoriów i hymnów, 35 arii i duetów oraz 2 symfonie. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że komponował on na zamówienie tego klasztoru, bądź przekazywał utwory za pośrednictwem innych osób – wskazuje się zwłaszcza na związki z miejscowym regens chori Ignazem Pohlem oraz przeorem Jacobem Martinim. Bez wątpienia współpraca artystyczna z omawianymi klasztorami przyczyniła się do powstania wielu dzieł religijnych Carla Dittersa von Dittersdorfa i spowodowała rozprzestrzenianie tego repertuaru na inne tereny Śląska.
Paramenty liturgiczne kościoła św. Marcina w Oporowie w świetle inwentarzy sprzętów kościelnych z lat 1717-1819
Sukiennik, Edgar (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Klasztor paulinów w Oporowie w dawnym woj. łęczyckim był fundacją możnowładczą dwóch braci z rodu Oporowskich h. Sulima: arcybiskupa gnieźnieńskiego Władysława i wojewody łęczyckiego Piotra. Powstał w 1453 r. nie na surowym korzeniu, lecz na terenie kościoła parafialnego p.w. św. Marcina, istniejącego tu przynajmniej od XIV/XV w., który z woli fundatorów został zamieniony na świątynię zakonną. Fundatorzy i późniejsi dobrodzieje placówki dbali o jej wyposażenie w paramenty mszalne, niezbędne do pełnienia zadań duszpasterskich i liturgicznych. Szczególnie duże zasługi przypisuje się tutaj XVIII-wiecznym dziedzicom Oporowa i kolatorom kościoła z rodziny Sołłohubów h. Prawdzie, jak również innym rodzinom herbowym oraz proboszczom miejscowej parafii, którzy nie szczędzili starań, aby ich kościół mógł należycie spełniać swoją rolę. Okazję do odtworzenia i prześledzenia losów wyposażenia kościoła i zakrystii dają inwentarze aparatów liturgicznych z XVIII i XIX w., które w niepełny, aczkolwiek przystępny sposób pokazują dynamikę rozwoju nowych nabytków kościelnych oraz wysłużenia się przedmiotów starych. Chodzi tu o 12 inwentarzy sporządzonych przez samych paulinów w latach 1717-1810 oraz rejestr wyposażenia kościoła i klasztoru z 1819 r., który powstał na kanwie pamiętnej kasaty zakonów w Królestwie Polskim, podczas której placówka oporowska podzieliła smutny los kilku innych klasztorów polskiej prowincji zakonu. Zestawienia zawarte w fascykułach akt archiwum jasnogórskiego dają szansę na przynajmniej częściowe odtworzenie stanu wyposażenia ołtarzy kościelnych i zakrystii.
Recenzje i omówienia nadesłanych książek
Potoczny, Mateusz; Woźniak, Robert J.; Mieczkowski, Janusz; Struczyńska, Anna (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Rivista Liturgica (2016), nr 1-4
Lijka, Kazimierz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Sprawozdanie z III Konferencji naukowej „Liturgia Paulinów w średniowieczu”: Liturgia paulińska w świetle wpływów tradycji diecezjalnej i zakonnej (Jasna Góra, 7 listopada 2016 r.)
(Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Sprawozdanie z międzynarodowego kongresu Muzyka a Kościół: Kult a kultura w 50 lat od „Musicam sacram” (Rzym, 2-4 marca 2017 r.)
Pierskała, Rudolf (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Sprawozdanie z Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Artystycznej „Śpiew wieków” w służbie współczesnej liturgii – teoria i praktyka śpiewu gregoriańskiego w perspektywie badań spadkobierców myśli Eugène Cardine’a (Białystok, 20-21 października 2016 r.)
Bielińska-Galas, Ewa (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Święta Rodzina wzorem życia dla chrześcijańskich rodzin. Analiza teologiczno-liturgiczna tekstów euchologijnych formularza mszalnego ze święta Świętej Rodziny
Kwiatkowski, Dariusz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Artykuł przedstawia bogactwo treści teologicznych i egzystencjalnych święta Świętej Rodziny: Jezusa, Maryi i Józefa, obchodzonego w oktawie uroczystości Narodzenia Pańskiego. Źródłem dla ukazania teologii święta są modlitwy i antyfony formularza Mszy św. ze święta Świętej Rodziny. Dokonana analiza teologiczno-liturgiczna tekstów liturgicznych pozwoliła pogłębić rozumienie i przeżywanie święta Świętej Rodziny, widząc je w kontekście całej historii zbawienia. Treści zawarte we wszystkich modlitwach jako swoje pierwsze źródło mają w wydarzeniach opisanych w Piśmie Świętym. Można w nich też odnaleźć egzystencjalne doświadczenie życia w rodzinie. Dzięki temu teksty te wielokrotnie ukazują również sytuacje człowieka nie tylko uczestniczącego w liturgii, ale żyjącego w świecie. Jezus przychodzi na świat w ludzkiej rodzinie, podkreślając w ten sposób jej godność i wielkość. Ubóstwo narodzin Jezusa, Jego rodziców oraz ofiary, które musieli ponosić od momentu narodzin Syna Bożego, pokazują, że przyszedł On jako Zbawiciel wszystkich ludzi. Józef i Maryja zostali wybrani przez Boga, aby stworzyć Jezusowi prawdziwą rodzinę. Rodzina ta przez swoją miłość, wiarę i wierność tradycjom religijnym i narodowym, stała się wzorem dla wszystkich chrześcijańskich rodzin. Naśladowanie cnót Świętej Rodziny prowadzi do osiągnięcia życia wiecznego w domu Ojca.
Szafarz wystawienia i błogosławieństwa eucharystycznego
Adamczyk, Jerzy (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Szafarzami wystawienia Najświętszego Sakramentu i błogosławieństwa eucharystycznego są osoby prawnie do tego wyznaczone, zależnie od przyjętych święceń i wykonywanych funkcji. Przedmiotem niniejszego opracowania było zagadnienie szafarza wystawienia i błogosławieństwa eucharystycznego. Zostali kolejno ukazani szafarze zwyczajni wystawienia i błogosławieństwa eucharystycznego: biskup, prezbiter, diakon, oraz nadzwyczajni: wierni nie wyświęceni.
Typiczne wydania Rytuału rzymskiego Pawła VI
Krakowiak, Czesław (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Dla dokonania odnowy liturgii sakramentów po Soborze Watykańskim II zgodnie z zaleceniami Konstytucji o liturgii świętej, Paweł VI powołał specjalną Radę (Consilium), która razem z Kongregacją Obrzędów miała dokonać przeglądu (recognitio) Rytuału rzymskiego. Powołane w ramach Consilium specjalne grupy studyjne opracowały obrzędy sakramentów, czyli Ordines tworzące nowy Rytuał rzymski. W artykule autor referuje prace Consilium i Kongregacji Obrzędów aż do editio typica każdego Ordo i podaje ogólną charakterystykę Rytuału. Obrzędy każdego sakramentu uwzględniają główne zasady odnowy liturgii w duchu nauczania Vaticanum II i posoborowych dokumentów Kościoła. Dokonano tego zgodnie ze zdrową tradycją (sana traditio) i z uwzględnieniem dorobku nauk teologicznych. Dowartościowano Pismo Święte, zasady czynnego uczestnictwa (participatio actuosa) wiernych, możliwość adaptacji (aptatio) i inkulturacji obrzędów przez Konferencje Biskupów i dostosowania (accommodatio) ich przez szafarza sakramentu. Każde Ordo zawiera nie tylko rubryki, ale także wprowadzenie (Praenotanda) o charakterze teologicznym i pastoralnym. Po wydaniu nowego Kodeksu prawa kanonicznego jego normy zostały uwzględnione w editio typica altera obrzędów chrztu dzieci i sakramentu małżeństwa. W ten sposób przygotowany Rytuał rzymski Pawła VI jest doskonałym „narzędziem” Kościoła w wypełnianiu jego misji nauczania i uświęcania.
Z zagadnień ornamentacji w kompozycjach gregoriańskich. Znaczenie elementu oriscus w kontekście neumy pressus maior
Chachulska, Irina (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
W niniejszym studium podjęte zostało zagadnienie interpretacji neumy pressus maior, a mianowicie wokalnego i rytmicznego znaczenia jej środkowego elementu – oriscus. Wyniki badań komparatystycznych dziesięciu zachodnich manuskryptów średniowiecznych dowodzą celowego stosowania tego elementu w kontekście neumy pressus maior, która według większości współczesnych badaczy jest uznawana za „ekwiwalent neumatyczny” złożenia zwykłych neum (np. virga + clivis). Co więcej, pewne przesłanki przemawiające za ornamentalnym charakterem oriscus dają się także odnaleźć w źródłach teoretycznych. Na szczególne znaczenie tej neumy wskazuje również analiza modalno-estetyczna melodii zawierających pressus.
Znaczenie systemu rodzinnego dla rozwoju osobowości twórczej na przykładzie Jana Sebastiana Bacha
Brudek, Paweł; Kierpal, Piotr (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2017)
Virginia Satir, która wywarła ogromny wpływ na rozwój psychoterapii w ogóle, a terapii rodzin w szczególności, jedną ze swoich książek opatrzyła znamiennym tytułem: Rodzina – tu powstaje człowiek. W przytoczonej publikacji autorka przekonuje, że system rodzinny odgrywa kluczową i unikalną rolę w kształtowaniu człowieka we wszystkich wymiarach jego funkcjonowania – fizycznym, psychicznym i duchowym. Mając to na uwadze, za ważny problem badawczy uznano wyjaśnienie zależności zachodzących między jakością funkcjonowania systemu rodzinnego a rozwojem osobowości twórczej jednostki. W prezentowanym artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie o rolę środowiska rodzinnego w procesie kształtowania osobowości twórczej jednego z najwybitniejszych kompozytorów baroku – Jana Sebastiana Bacha.

Przeglądaj

Przeglądaj Liturgia Sacra, 2017, R. 23, nr 1 (49) wg Tytuł