Liturgia Sacra, 2016, R. 22, nr 2 (48)
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/29079
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja Sprawowanie sakramentu namaszczenia chorych na przestrzeni dziejów do Vaticanum SecundumBłaszczyk, Radosław (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Jako wprowadzenie w artykule ukazano biblijne źródła sakramentu chorych. Następnie krótko zaprezentowano historię praktyki tegoż sakramentu od czasów apostolskich, poprzez okres renesansu aż do Soboru Watykańskiego II. Autor ukazuje źródła kryzysu rozumienia sakramentu. W końcowej części opracowania zaprezentowano interpretację sakramentu chorych według Soborów Florenckiego i Trydenckiego oraz opisano jego praktykę po Trydencie, aż do Vaticanum II.Pozycja Problematyka redakcji soborowych obrzędów sakramentu chorychStefański, Jerzy (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Zarówno obradom soborowym, jak też redakcyjnym pracom nad nowymi obrzędami sakramentu namaszczenia chorych przyświecał in genere jeden zasadniczy cel: przywrócić ten sakrament jego „historycznie” prawowitemu „właścicielowi”, czyli człowiekowi poważnie choremu, a nie jak dotąd, wyłącznie umierającemu. Powyższe, kategoryczne stwierdzenie z pewnością zostanie wzmocnione dwiema kolejnymi prelekcjami sympozjum: ukazaniem jego teologicznego sensu oraz potrzebą reorientacji dotychczasowej pragmatyki pastoralnej odnośnie do tego sakramentu.Pozycja Zagadnienia teologiczne sakramentu namaszczenia chorychSobeczko, Helmut Jan (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Z bogatego zakresu problematyki teologicznej nowej liturgii obrzędów sakramentu namaszczenia chorych, zwłaszcza zawartej we wprowadzeniu teologiczno-pastoralnym, w czytaniach biblijnych i tekstach euchologijnych, autor szerzej omawia jedynie zagadnienia podstawowe. Należą do nich: wymiar chrystologiczny i paschalny sakramentu namaszczenia chorych; umacniająca rola Ducha Świętego w życiu chorego; wymiar eklezjalny tego sakramentu. W sposób skrótowy zasygnalizowano jeszcze takie zagadnienia teologiczno-pastoralne, jak: wymiar pokutny sakramentu namaszczenia; sens choroby w ujęciu teologicznym; potrzeba wprowadzenia nadzwyczajnego szafarza (np. diakona stałego); problem udzielania tego sakramentu osobom chorym nie tylko somatycznie, ale i psychicznie (np. w chwili ciężkiej depresji), a także uwzględnienie w obrzędzie stanu człowieka umierającego, gdyż teksty mówią o uzdrowieniu, natomiast unikają odniesień do końca życia i tłumią lęk osoby umierającej (brak akcentów chrześcijańskiej nadziei paschalnej).Pozycja Pastoralne aspekty sprawowania sakramentu namaszczenia chorychMateja, Erwin (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Cierpienie, ból, choroba to zjawiska, których doświadcza każdy człowiek. Często w takich stanach czuje się on bezradny, zwłaszcza jeżeli jest pozostawiony sam sobie. Z tego też powodu potrzebna jest międzyludzka troska o człowieka chorego. W naszych czasach spoczywa ona na pracownikach służby zdrowia, ale też na krewnych i znajomych. W przypadku ludzi wierzących, należących do konkretnej wspólnoty parafialnej, do troski takiej muszą się poczuwać współwyznawcy z duszpasterzem na czele. Artykuł jest próbą i zachętą do ponownego spojrzenia na to wszystko, czym dysponują katoliccy duchowni pragnący przyjść z pomocą człowiekowi ciężko chorującemu. Wydaje się bowiem, że wciąż nie wszyscy poprawnie podchodzą do sakramentu namaszczenia chorych.Pozycja Namaszczenie chorych w liturgiach Kościołów tradycji bizantyjskiej i syryjskiejPotoczny, Mateusz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Sakrament namaszczenia chorych jest jaskrawym wyrazem troski Kościoła o najsłabszych członków jego wspólnoty. Chociaż modlitwa za nich obecna jest w całym dziedzictwie liturgicznym wspólnot chrześcijańskich, to jednak szczególne miejsce zajmuje tu celebracja specjalnego sakramentu uzdrowienia, której charakterystycznym elementem jest namaszczanie ciała chorego „olejem łaski”. Symbolika oleju w liturgiach wszystkich wspólnot chrześcijańskich jest niezwykle bogata i odnosi się głównie do szczególnej duchowej mocy oraz wylania obfitych łask Bożych. W sakramencie chorych poprzez modlitwę kapłanów, włożenie rąk i namaszczenie chory otrzymuje specjalną łaskę umocnienia i uzdrowienia, która może posiadać dwie płaszczyzny: duchową i fizyczną. Ta pierwsza wydaje się ważniejsza, dlatego też niemal wszystkie tradycje orientalne podkreślają pokutny charakter obrzędu. Każda choroba, nawet duchowa, czyni nas zdolnymi do przyjęcia uzdrawiającej mocy sakramentu chorych. Niniejsze studium ukazuje ogólny zarys historii rozwoju obrzędu poprzez wskazanie głównych źródeł historycznych oraz jego kształt we współczesnej praktyce dwóch wielkich tradycji chrześcijańskiego Wschodu: bizantyjskiej i syryjskiej.Pozycja Liturgia Słowa Bożego przestrzenią zbawczego dialogu Boga z człowiekiem w świetle adhortacji apostolskiej Benedykta XVI „Verbum Domini”Kwiatkowski, Dariusz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Niniejszy artykuł ukazuje liturgię słowa Bożego jako miejsce zbawczego dialogu pomiędzy Bogiem a człowiekiem. Podstawowym źródłem niniejszej refleksji jest adhortacja apostolska Benedykta XVI Verbum Domini. Ów zbawczy dialog między Bogiem a człowiekiem stał się możliwy dzięki Bożemu Objawieniu. Poprzez całą historię zbawienia Bóg objawiał się ludzkości poprzez słowa i dzieła, co opisane zostało na kartach Pisma Świętego, które stało się głównym źródłem chrześcijańskiej liturgii. Słowo Boże jest żywe i skuteczne, a dzięki obecnemu w nim Chrystusowi posiada stwórczą i zbawczą moc. Bowiem to właśnie w Chrystusie – boskim Logosie – Bóg w pełni przemówił do człowieka i ukazał mu swoje oblicze. Przez swe słowo Bóg nie tyle chce pouczać lub ganić człowieka, ale wprowadzić go w ów zbawczy dialog, oczekując jedynie naszej odpowiedzi, która wyrażać się będzie w żywej i świadomej wierze. Podstawową przestrzenią tegoż dialogu jest liturgia Kościoła, co wynika z faktu, że właśnie w niej obecny jest Chrystus – Słowo Boże staje się w niej rzeczywiście obecne.Pozycja Eucharistic Concept in the Apostolic Exhortation „Amoris Laetitia” (2016)Pittappillil, Francis (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)The post-synodal Apostolic Exhortation Amoris Laetitia published on 8 April 2016, offers distinctive and specific theology of family based on the Eucharist. Throughout the document, Pope Francis highlights the significance of Eucharist in the family life. According to him, Eucharist has a unique role in the creation and formation of the Christian families. He calls Eucharist “a medicine for the imperfect” to heal the wounds of the family. Therefore, all the Christian families have to meditate on the great mystery of Eucharist to leam the basic lessons of Christian love and communion. Pope Francis exhorts the priests to apply the logic of mercy in the pastoral field. Amoris Laetitia strongly emphasises the need for the pastoral companionship by the priests to those who are weak and live in the situation of error. They have to be invited to come to the main stream of the Church, since Church is the house of all the faithful. In fact, every family may try to practise the Eucharistic love. In short, Amoris Laetita is a useful handbook for all the faithful to know the basic principles of family life and the value of Eucharistic centred Christian life.Pozycja Il simbolo sponsale come ponte tra le tradizioni greca e siriaca. Un approccio patristico-liturgico. Parte secondaEbeid, Bishara (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Relacja między Bogiem a człowiekiem już w Starym Testamencie opisywana była językiem miłości. Jednym z najchętniej stosowanych w tej materii obrazów była symbolika małżeńska. Posługiwano się nią w sposób metaforyczny z dwóch powodów: z jednej strony chciano podkreślić pragnienie powrotu do raju i złączenie się człowieka (oblubienicy) z Bogiem (Oblubieńcem), z drugiej – chciano ukazać wolę przebywającego w raju Boga (Oblubieńca) do zaproszenia oblubienicy na weselne gody. Niniejszy artykuł stanowi drugą część wywodu zapoczątkowanego w poprzednim numerze „Liturgia Sacra” W swoim studium autor ukazuje ów symboliczny obraz wychodząc od fundamentu dogmatycznego. Wskazuje również na biblijne tło omawianej symboliki oraz na patrystyczne interpretacje łączące ją z życiem liturgicznym Kościoła pierwotnego, opierając je głównie o świadectwa patrystyki syryjskiej oraz o liturgiczny fundament Kościołów bizantyjskiego oraz syryjskich. Oprócz wymiaru liturgicznego autor wskazuje, że obraz małżeństwa może być dobrym mostem prowadzącym do ekumenicznego zbliżenia Kościołów.Pozycja Błogosławiony abp Antoni Julian Nowowiejski – pionier ruchu liturgicznego w Polsce. W 75 rocznicę męczeńskiej śmierciBrzeziński, Daniel (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Przed 75 laty, w maju lub w czerwcu 1941 r., w obozie koncentracyjnym Soldau umierał śmiercią męczeńską senior Episkopatu Polski, pasterz prastarej diecezji płockiej, arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski. 13 czerwca 1999 r. Antoni Julian Nowowiejski został w Warszawie ogłoszony błogosławionym przez św. Jana Pawła II, otwierając poczet 108 błogosławionych męczenników II wojny światowej. Śmierć w Działdowie poprzedziło niezwykle cenne życie arcybiskupa jako kapłana, uczonego, profesora, wychowawcy, mecenasa kultury i sztuki, działacza na polu oświatowym, społecznym i misyjnym, i – wreszcie – biskupa Kościoła katolickiego. W liczącej ponad 940 lat historii diecezji płockiej 33-letni okres rządów pasterskich Antoniego Juliana Nowowiejskiego (1908-1941) stanowi niewątpliwie osobną epokę. Jego osoba wpisała się również na trwałe w dzieje Kościoła, państwa i narodu polskiego. W artykule przedstawiono bł. Antoniego Juliana Nowowiejskiego jako wybitnego liturgistę swojej epoki i pioniera ruchu liturgicznego na ziemiach polskich przełomu XIX i XX stulecia, ale także uczonego, którego dzieła – pomimo upływu lat – przeżywają w naszych czasach swoisty renesans.Pozycja Nadzieja zbawienia w liturgii pogrzebu dzieciSzypa, Mariusz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Teksty liturgiczne pogrzebu dzieci, zawarte w Mszale rzymskim, nie skupiają się tylko na samym zmarłym dziecku. W dużej ich części można dostrzec znaczącą pozycję rodziców i krewnych. Ponieważ Kościół troszczy się nie tylko o zmarłych, którzy już ukończyli ziemską wędrówkę do „Domu Ojca”, ale ma na względzie szczególnie wciąż będących w drodze do nieba, teksty liturgii pogrzebowej pamiętają o jednych i drugich. Teksty liturgiczne ukazują nadzieję spotkania w wieczności. Miłosierdzie potrzebne jest nie tyle zmarłemu dziecku, co raczej doświadczającym straty rodzicom.Pozycja Polskojęzyczne publikacje homilii w serwisie YouTube jako XXI-wieczne zbiory homiletyczneWajs, Piotr (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Naturalną formą przekazu wiary jest nauczanie oralne. Szczególną jego formą są kazania i homilie. Na przestrzeni wieków zostało opublikowanych wiele materiałów homiletycznych, zawierających zapis tego rodzaju nauczania. Najnowszą formą publikacji homilii jest portal YouTube. Wyniki wyszukiwania słowa „homilia” w polskiej wersji YouTube odsyłają do około 253 000 materiałów, natomiast zapytanie o „kazanie” wskazuje 53 000 wyników. W związku z kilkuset tysiącami publikacji mogącymi służyć za materiał badawczy dla homiletyki autor stawia pytanie: Czy filmiki z sieci mogą pełnić rolę współczesnych homiliarzy? Przykłady zbiorów kazań, znajdujących się na YouTube i omówionych w artykule, wskazują, że można je traktować jako nowoczesną formę homiliarzy. Szczególnie dotyczy to homilii zamieszczonych przez instytucje kościelne. Formalną różnicą pomiędzy zbiorem kazań wydanym w postaci książki a uzyskanym za pomocą dostępu do sieci jest nośnik. Warto podkreślić, że publikacja w formie audiowizualnej posiada cechy homilii utracone w druku, a istotne dla przekazu oralnego. Autor wskazuje, że publikacje treści w serwisie YouTube mają również swoje słabe strony. Mimo tego wnioskuje, że nie należy bać się tych swoistych homiliarzy.Pozycja Wyobraźnia i zmysły w nabożeństwie bizantyjskim w VI w. na przykładzie hymnów Romana MelodosaDźwigała, Katarzyna Maria (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)W kontaktach Romana Melodosa odnajdziemy wiele informacji wskazujących na to, w jaki sposób postrzegano nabożeństwo chrześcijańskie w Konstantynopolu w VI w. Na podstawie lektury tekstów możemy zaobserwować, że śpiewanie hymnu miało na celu nie tylko to, aby opowiedzieć wątek biblijny, lecz aby odegrać go, jak gdyby znów miał miejsce. Celem poety było zaangażowanie umysłów i ciał słuchaczy, by pomóc im wyobrazić sobie, że są uczestnikami opowieści biblijnej. Taki stosunek do chrześcijańskiego nabożeństwa jest związany ze zmianą w odbiorze liturgii bizantyjskiej w VI w.Pozycja Polifoniczne opracowania wersetów z Pieśni nad Pieśniami w czasach Johna Dunstaple’a i Leonela PoweraOdoj, Wojciech (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Na przełomie XIV i XV w. w Anglii Maryja Panna cieszyła się niezwykłą czcią i ufnością. Angielskie polifoniczne cantilenas z XIV w., z tekstami głównie dedykowanymi Najświętszej Maryi Pannie, należy postrzegać właśnie w kontekście rozpowszechniającego się w tym czasie kultu maryjnego. Pod koniec XIV i na początku XV w. zaczęto w szczególny sposób interesować się wersetami z Pieśni nad Pieśniami. Wystarczy spojrzeć na repertuar zawarty w rękopisie Old Hall aby przekonać się jak wielką popularnością teksty te cieszyły się w Anglii. Polifoniczne opracowania wersetów z tej księgi należą do kategorii polifonicznych antyfon wotywnych. Kompozycje takie występują w twórczości dwóch najważniejszych i najsłynniejszych wówczas kompozytorów angielskich – Johna Dunstaple’a i Leonela Powera. Najpopularniejszym i najlepiej znanym utworem Dunstaple’a jest motet Quam pulchra es, uważany za świetny przykład tzw. stylu angielskiego, la contenance angloise. Celem tego artykułu jest pokazanie, że oprócz tych dwóch kompozytorów, w Anglii działało wówczas jeszcze kilku innych, którzy wykazywali zainteresowanie wersetami z Pieśni nad Pieśniami oraz w znaczący sposób przyczynili się do rozwoju muzyki angielskiej i mieli znaczący wpływ na kompozytorów tworzących na kontynencie.Pozycja Kancjonał pełen nut – repertuar pieśni kancjonałów benedyktynek staniąteckichKonik, Marcin (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Repertuar kancjonałów benedyktynek z Opactwa św. Wojciecha w Staniątkach od lat skupia zainteresowanie badaczy — w szczególności muzykologów, ale także językoznawców, historyków liturgii. Klasztor ten, położony w okolicach Krakowa, jest najstarszym żeńskim klasztorem benedyktyńskim na ziemiach polskich. Zgodnie z tradycją został ufundowany w 1216 r. W artykule niniejszym zajmuję się charakterystyką repertuaru kancjonału „E” z 1705 r., z wykorzystaniem metod skomputeryzowanej analizy muzycznej. Starałem się zbadać, czy można podjąć próbę zbliżonego datowania repertuaru na podstawie skomputeryzowanej analizy wybranych elementów kompozycji. Moim roboczym założeniem było przyjęcie, że kancjonał „E” ze Staniątek zawiera zasadniczo repertuar starszy, niż kancjonał „L 1642” z Sandomierza. Pierwszy z aspektów, jaki wziąłem pod uwagę, był sposób prowadzenia głosów. Okazało się, że brak bardzo wyraźnych różnic pomiędzy obydwoma źródłami rozpatrywanymi globalnie, choć zastanawiająca była większa ilość repetycji dźwięków w X 1642” Także analiza zawartości interwałów melodycznych głosu basowego raczej zbliżała kancjonał „E” do wcześniejszego repertuaru (m.in. Psalmów Mikołaja Gomółki). Tymczasem analiza interwałów harmonicznych zdawała się wskazywać raczej na rozbieżności pomiędzy kancjonałem „E” a twórczością Gomółki, sytuując kancjonał „L 1642” pośrodku. Próba przyjrzenia się zakresom głosów wokalnych okazała się mało konkluzywna. Od razu przypomnę, że wynika to z samej specyfiki repertuaru kopiowanego (a czasem tworzonego) dla klasztorów żeńskich. Kolejnym krokiem było zbadanie obecności kwint równoległych w opracowaniach. Okazało się, że w kancjonale „E” odsetek utworów całkowicie wolnych od równoległości jest nieco mniejszy, przy jednoczesnej ilościowej przewadze kwint równoległych w „L 1642” W tym ostatnim kancjonale jest po prostu grupa utworów, w których jest nagromadzenie takich współbrzmień. Interesujące wnioski przyniosła analiza wartości rytmicznych. Okazało się, że kancjonał „L 1642” reprezentuje wyraźnie bardziej zachowawczy typ pod tym względem. Ostatnim wziętym pod uwagę aspektem, była struktura badanych utworów. Pod tym względem repertuar pieśni ze Staniątek [„E”] wydaje się bardziej różnorodny i – generalnie – ciekawszy.Pozycja Organy – instrument, który „oddycha”Późniak, Grzegorz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Artykuł omawia organy jako instrument z rodziny aerofonów. Punktem wyjścia do przeprowadzenia analiz jest niewielka tabliczka informująca kalikanta o należytym wykonywaniu pracy, która znajduje się na chórze muzycznym kościoła parafialnego pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Roszkowie (pow. Racibórz). Tego rodzaju instrukcje były typowe dla organów pochodzących z warsztatu organmistrzowskiego Schlag & Söhne. W artykule omówiona jest funkcja kalikanta. Artykuł stawia tezę o konieczności przywrócenia organom ich „aerofoniczności” Przedłożone zostały trzy postulaty końcowe: 1) Należy wyposażać nowo budowane organy w mechanizmy do kalikowania – uzupełnieniem zaś tego rodzaju urządzeń powinny być „dzwonki na kalikanta” oraz instrukcje „uwrażliwiające” na to, że organy „oddychają” 2) Wykonawcy muzyki organowej powinni być w czasie swojej edukacji artystycznej uczeni obsługi mechanizmów do kalikowania oraz gry na instrumencie kalikowanym. 3) Nagrania dokonywane na instrumentach zabytkowych, mających czynny mechanizm do kalikowania, choćby tylko w niewielkiej części powinny zostać zarejestrowane z użyciem tegoż.Pozycja Malarstwo religijne we współczesnej katechezie w gimnazjumChałupniak, Radosław (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Pole badawcze przedstawionego artykułu obejmuje edukację religijną i estetyczną. Szeroka definicja malarstwa religijnego pozwala na odnalezienie wielu punktów stycznych między szkolną katechezą i wychowaniem plastycznym. Zasadniczy problem tekstu można wyrazić w pytaniu: Jakie obrazy są wykorzystywane we współczesnych materiałach do szkolnego nauczania religii na poziomie gimnazjalnym? Malarstwo religijne obecne jest w wielu szkolnych podręcznikach. W trzech analizowanych seriach najnowszych podręczników do gimnazjum z reguły sięgano po arcydzieła malarskie znanych mistrzów, choć autorzy i redaktorzy odwoływali się także do reprodukcji obrazów mniej znanych. Zdarzały się również odniesienia do obrazów o niewielkim znaczeniu estetycznym. Malarstwo religijne jest okazją do wizualizacji katechetycznych treści, do głębszej refleksji nad wiarą i odniesień do życia. Wykorzystanie obrazów religijnych w katechezie daje możliwość wychowania integralnego, także na płaszczyźnie intelektualnej, emocjonalnej, wolitywnej i działaniowej. W nowszych podręcznikach do nauczania religii katolickiej pojawia się pozytywny trend do coraz częstszego sięgania przez ich twórców do różnych dzieł malarskich. Wykorzystanie bogactwa, jakie niesie ze sobą całe dziedzictwo sztuki, wiąże się z okazją do korelacji oddziaływań nauczycieli religii i plastyki. Wzajemne poznawanie i pogłębianie treści zaprogramowanych na oba przedmioty może przynieść istotne korzyści w postaci większej wiedzy, rozwiniętych umiejętności i dojrzałych postaw samych uczniów.Pozycja „Obce ciało” – Krzysztofa Zanussiego dotknięcie mistykiLis, Marek (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Krzysztof Zanussi in his films has been exploring several themes from ethical and theological perspectives. His recent film, “Obce ciało” (“Foreign Body”), an analysis of conflict between faith in God and atheism and between a modem multinational corporation, symbolized by Kris, and Angelo, a man faithful to his catholic convictions, is in fact a story on dark night of the soul, described by St. John of the Cross. Main figures of the film are experiencing presence or absence of God: for Angelo, sure of his faith, serious doubts come when his close friend Kasia decides to become a nun. For Adam, struggling for his father’s life, who refuses image of God lacking of mercy, an unexpected answer comes: a miracle saves the life of his father. Zanussi’s philosophical-anthropological treatise, with theological foundations, reveals not only possible attitudes of his protagonists towards God, but suggests also how God can act in their lives.Pozycja Liturgia uprzywilejowanym miejscem celebrowania Słowa Bożego. Sprawozdanie z LII Sympozjum Wykładowców Liturgiki (Tarnów, 13-15 września 2016 r.)Megger, Andrzej (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Pozycja Sprawozdanie z XXX Lądzkiego Sympozjum Liturgicznego „Świadomość sakramentu chorych wczoraj i dziś” (Ląd nad Wartą, 21 października 2016 r.)Błaszczyk, Radosław (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)Pozycja Sprawozdanie z XVII Zjazdu Stowarzyszenia Polskich Muzyków Kościelnych (Poznań, 13-15 września 2016 r.)Nowak, Dolores (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016)