Verbum Vitae, 2025, T. 43, nr 3
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/37371
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja Problematyka nadziei w wybranych podręcznikach teologii moralnejZadykowicz, Tadeusz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)Artykuł podejmuje problem zmieniającego się sposobu ujmowania nadziei – jednej z cnót teologalnych – w podręcznikach teologii moralnej, począwszy od dzieł spełniających taką rolę jeszcze przed jej wyodrębnieniem się spośród innych dyscyplin, poprzez podręczniki powstałe w wiekach XVII–XX, aż po współczesność. Punktem wyjścia jest Rok Jubileuszowy 2025, obchodzony pod hasłem „Pielgrzymi nadziei”, który stanowi okazję do pogłębionej refleksji nad tą kategorią. Problem badawczy koncentruje się wokół pytania: w jaki sposób nadzieja była i jest przedstawiana w podręcznikach teologii moralnej oraz jakie kierunki i etapy tej refleksji można wyróżnić? Zastosowana metoda to analiza porównawcza wybranych klasycznych i współczesnych podręczników oraz wcześniejszych dzieł o charakterze teologicznomoralnym. Kryterium porządkującym analizę jest podejście merytoryczne, obejmujące sposób rozumienia nadziei (jako cnoty, przykazania lub dyspozycji duchowej) oraz jej miejsce w wykładzie teologii moralnej i życiu moralnym. Źródła stanowią reprezentatywne podręczniki i dzieła takich autorów, jak: św. Augustyn, Piotr Lombard, św. Tomasz z Akwinu, Juan Azor, św. Alfons Maria de Liguori, Johann Michael Sailer, Johann Baptista von Hirscher i Fritz Tillmann, a także dzieła z okresu okołosoborowego aż po współczesne. Artykuł ukazuje, że chociaż pojęcie nadziei przeszło znaczący rozwój, pozostaje ono kluczową kategorią dla zrozumienia moralności chrześcijańskiej, a współczesne interpretacje stanowią zarówno kontynuację, jak i reinterpretację tradycji teologicznej.Pozycja Nadzieja Boga jako podstawa ludzkiej nadziei w ujęciu Józefa Tischnera i Hansa Ursa von BalthasaraWołowski, Lech (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)Artykuł podejmuje problematykę antropologiczno-teologicznego rozumienia pojęcia nadziei chrześcijańskiej w kontekście refleksji Józefa Tischnera i Hansa Ursa von Balthasara. To integralne spojrzenie na tę problematykę charakteryzuje się u obu myślicieli tendencją do przekraczania klasycznych antropologicznych ograniczeń nakładanych na pojęcie nadziei w kierunku pełniejszego chrystologicznego i teologicznego jego rozumienia. Z metodologiczno-strukturalnego punktu widzenia przeprowadzone w artykule analizy dotyczą czterech głównych wymiarów zagadnienia nadziei chrześcijańskiej: religijno-historycznego, antropologiczno-chrystologicznego, teologiczno-dramatycznego (teodramatycznego) oraz soteriologiczno-eschatologicznego. Ukazane ujęcie pozwala zrozumieć, dlaczego u Tischnera nadzieja nie ogranicza się do aspektu antropologicznego, lecz rozciąga się również na perspektywę teologiczno-chrystologiczną, a u von Balthasara nie sprowadza się wyłącznie do nadziei ludzkiej, lecz obejmuje także nadzieję Boga. Artykuł kończy się postawieniem i uzasadnieniem dwóch oryginalnych tez autorskich dotyczących rozumienia piekła jako eschatologicznego muzeum grzechu i rozumienia nadziei Boga jako ostatecznej podstawy nadziei człowieka w kontekście postulatu powszechnej nadziei zbawienia.Pozycja „Pielgrzymka nadziei” w życiu i charyzmacie Siostry Barbary Stanisławy Samulowskiej SMSzpoton, Szczepan (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)Celem poniższego studium jest analiza rozumienia i realizacji nadziei w charyzmacie wincentyńskim, ukazanym na przykładzie życia i posługi Sługi Bożej s. Barbary Samulowskiej. Autor, odwołując się do nauczania św. Wincentego a Paulo oraz duchowości Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia, przedstawia nadzieję jako rzeczywistość ściśle związaną z Opatrznością Bożą. Święty Wincenty wskazuje na Opatrzność jako źródło nadziei i podkreśla znaczenie wierności powołaniu oraz zaufaniu Bożemu prowadzeniu. Nadzieja w tej perspektywie jest dynamiczna i czynna – wyraża się w codziennym życiu, posłudze i współpracy z Bożym planem zbawienia. Siostra Samulowska, realizując swój misyjny charyzmat w Gwatemali, staje się świadectwem „pielgrzymki nadziei” zakorzenionej w wierze i wrażliwości na potrzeby innych. Jej życie ukazuje, że wincentyńska nadzieja ma wymiar wcielony – przyobleka się w konkretne czyny miłosierdzia i troski o człowieka.Pozycja Spirituality and Hope in Old Age: Case Study of the Spiritual AcademyStegu, Tadej (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)The article examines the meaning of spirituality and hope in old age, with a special focus on the Spiritual Academy, a programme at the Faculty of Theology of the University of Ljubljana. The research question focuses on how and why spirituality becomes an important factor in maintaining hope in old age and what role it plays in the context of a secularised society that often does not provide sufficient support for existential issues related to ageing. The article deals with both theoretical and empirical aspects of spirituality and hope in old age. It initially draws on relevant psychological, sociological and theological sources from established authors. The methodology of the following empirical section is based on the analysis of anonymous questionnaires completed by participants at the end of each year to investigate whether the programme meets the spiritual needs of older adults. For this purpose, a case study method with an evaluation questionnaire (with elements of a Likert scale and open questions) was used. The results show that the programme effectively addresses the need for spiritual and personal growth and provides a space for sharing experiences and reflection. Although the survey indicates a high level of participant satisfaction with the Spiritual Academy programme, it also points to areas for improvement, both in terms of organisation and content. The analysis revealed a strong interest among participants in topics related to spirituality and hope, confirming the importance of such non-formal educational programmes for older people.Pozycja Źródła nadziei dla grzeszników w świetle Apokalipsy św. JanaSiemieniec, Tomasz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)Artykuł podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie o źródła nadziei dla grzeszników ukazane w Apokalipsie św. Jana. Problem badawczy sformułowany został następująco: czy Bóg w jakikolwiek sposób ukazuje grzesznikom, że mimo ich obecnej kondycji wciąż ma nadzieję na ich nawrócenie? W powszechnym rozumieniu grzesznicy w Apokalipsie traktowani są jako obiekt plag, które w nich uderzają i które mają ich skłonić do nawrócenia. Czy jednak jest to jedyny sposób, w jaki Bóg chce ich sprowadzić na właściwą drogę? Czy w opisach tych plag można dostrzec elementy wskazujące na Boga, który nie tylko karze, lecz także daje szansę na nawrócenie? Autor wyróżnia najpierw terminy (lub wyrażenia) w Apokalipsie odnoszące się do grzeszników, takie jak: „mieszkańcy ziemi”, „martwi” oraz „ludzie”. Następnie analizuje synchronicznie fragmenty zawierające te określenia, poszukując elementów sugerujących, że kara zesłana przez Boga nie ma charakteru definitywnego. W Ap 14,6 grzesznicy są przedmiotem dobrej nowiny stanowiącej wezwanie do nawrócenia. W Ap 14,13 „martwi” otrzymują obietnicę, która mówi, że nawet nawrócenie w ostatnim momencie życia będzie skuteczne. Trzecie określenie grzeszników – οἱ ἄνθρωποι – pozwala na podobną konkluzję. Plagi uderzające w grzeszników nie mają charakteru kary nieodwracalnej. Kara dosięga ich w wymiarze częściowym, zarówno w aspekcie ilościowym, jak i czasowym.Pozycja Kościół jako sakrament nadziei w czasach dewaluacji słowaNadbrzeżny, Antoni (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)Celem artykułu jest ukazanie Kościoła jako sakramentu nadziei w kontekście kulturowego zjawiska zwanego globalną logoreą. Oznacza ona niekontrolowany strumień ambiwalentnych słów, często semantycznie zdewaluowanych, które są czynnikami alienacji współczesnego człowieka. Logorea rodzi niebezpieczeństwo egzystencjalnej rozpaczy i domaga się adekwatnej odpowiedzi ze strony teologii. Z tej racji eklezjologia kontekstualna podejmuje próbę wiarygodnego ukazania Wcielonego Słowa Bożego jako transcendentnego źródła Wielkiej Nadziei. Kościół jako sakrament zmartwychwstałego Chrystusa, obecnego w historii świata, nieuchronnie zderza się z naporem nowych ideologicznych propozycji o charakterze utopijnym. Są one efektem dynamicznej logorei, która – mimo upadku dawnych, względnie spójnych utopii społecznych – wciąż produkuje utopijne synkretyzmy na zasadzie arbitralnego łączenia słów wyrwanych ze swoich pierwotnych kontekstów. Wobec tego zjawiska ważnym zadaniem eklezjologii jest zarówno krytyka pojawiających się utopii, jak i racjonalne uzasadnienie tezy, że chrześcijaństwo ze swej istoty nie jest utopią. W artykule zastosowano teologiczną metodę korelacji, charakterystyczną dla eklezjologii kontekstualnej i pretekstowej. Tekst składa się z pięciu części. W pierwszej scharakteryzowano zjawisko logorei. W drugiej zaproponowano typologię słowa ludzkiego. W trzeciej omówiono znaczenie eklezjalnego uobecnienia Wcielonego Logosu w obliczu egzystencjalnej rozpaczy. Czwarta część poświęcona jest analizie przyczyn uwodzicielskiej siły utopii. W piątej ukazano wyzwalającą moc Chrystusa jako Wielkiej Nadziei oraz uzasadniono antyutopijny charakter chrześcijaństwa.Pozycja Przedmiot i źródła nadziei chrześcijańskiej w listach PawłowychLasek, Paweł (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)Celem artykułu jest analiza Corpus Paulinum pod kątem tematu nadziei. Apostoł Narodów stosunkowo często posługuje się terminem „nadzieja”, zarówno w formie rzeczownikowej, jak i czasownikowej. Nadzieja jest rozumiana jako oczekiwanie czegoś, co ma się wypełnić w przyszłości. Paweł Apostoł kilkakrotnie odnosi to oczekiwanie do rzeczywistości doczesnej, ale wyróżnia także inną, „jedną” nadzieję – nadzieję chrześcijańską, odnoszącą się do wieczności. Przedmiot tej nadziei bywa różnie nazywany, lecz wszystkie określenia sprowadzają się do jednego: jest nim życie wieczne w niebie. Nadzieja ta opiera się przede wszystkim na osobie i dziele Jezusa Chrystusa – dziele już dokonanym, które jest faktem, i które dla człowieka przejmującego je z wiarą stanowi podstawę oczekiwania pełni jego skutków w wieczności. Wspólnota tych ludzi tworzy Kościół Chrystusowy Nowego Przymierza, który jest świątynią i polem działania Ducha Świętego, którego osoba i działanie są „zadatkiem” przyszłego i wiecznego losu wierzących, a przez to kolejnym źródłem ich nadziei, co do ich losu po śmierci. Dodatkowo nadzieja opiera się na trwałości i nieprzemijalności charakteru ofiary Chrystusa i zawartego w Nim Nowego Przymierza między Bogiem a ludzkością oraz na objawieniu się Boga we wcieleniu Swojego Syna i w Jego Ewangelii, co daje wierzącym poznanie rzeczywistości duchowej i wiecznej.Pozycja O pragnieniu życia wiecznego w świetle Ap 7,13–17Kotecki, Dariusz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)Autor artykułu zadaje pytanie o znaczenie pragnienia w Ap 7,16 w kontekście perykopy 7,13–17. Przeprowadzona analiza jest typu literackiego. Polega ona na poszukiwaniu znaczenia poszczególnych wyrazów, wyrażeń, formuł oraz całych obrazów z uwzględnieniem paralel biblijnych i pozabiblijnych w ramach kontekstu, jaki stanowi perykopa 7,13–17, cała Apokalipsa (na polu terminologicznym i kontekstualnym 7,16 ściśle nawiązuje do 21,6 i 22,17) oraz cała Biblia. Autor przyjmuje także, że podmiotem interpretującym przesłanie Apokalipsy jest zgromadzenie liturgiczne zebrane na Eucharystii. Wspólnota słuchająca, która jest widziana jako wspólnota odkupionych grzeszników, otrzymuje w 7,13–17 odpowiedź na trzy zasadnicze pytania: (1) Kim są zbawieni (7,13–14)? (2) Co znaczy być zbawionym (7,15.17a)? (3) Jakie są owoce zbawienia (7,16.17b)? W wyniku analiz autor dochodzi do wniosku, że 7,16 nie mówi o pragnieniu fizycznym, ale o pragnieniu zbawienia – życia wiecznego („źródła wód życia”), które późniejsza teologia nazwie cnotą nadziei. Sposobami dojścia do zbawienia – życia wiecznego – są otwarcie się na moc i witalność, które płyną z misterium paschalnego Jezusa, a które realizuje się w życiu sakramentalnym (chrzest, Eucharystia, współpraca z łaską Bożą), co pozwala na znoszenie wszelkich przeciwności, trudów, które płyną ze strony środowiska wrogiego chrześcijanom („wielki ucisk”). Cała strategia narracyjna 7,13–17, nie tylko 7,16, w kontekście pytania o zbawienie w 6,17, zmierza do pobudzenia we wspólnocie słuchających pragnienia życia wiecznego.Pozycja Chrześcijańska nadzieja jako droga do Wielkiego Sensu w świetle twórczości Josepha RatzingeraKaucha, Krzysztof (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)Kryzys antropologiczny, beznadziejność i zwątpienie w sens życia coraz bardziej niepokoją i domagają się reakcji. Ukazywanie sensu życia jest jednym z zadań teologii fundamentalnej. W artykule podjęto problem związków, jakie zachodzą między nadzieją a sensem życia, który gwarantuje satysfakcję z niego. Materiał badawczy stanowią teksty Josepha Ratzingera, jednego z najwybitniejszych teologów nadziei. Badania obejmowały kilka etapów. Najpierw wyselekcjonowano teksty Ratzingera dotyczące nadziei, sensu życia i związków między nimi, a następnie poddano je analizie z wykorzystaniem publikacji analizujących jego myśl. Przeprowadzone badania potwierdziły przypuszczenie, że nadzieja jest konieczna do określenia trwałego sensu życia. Badania doprowadziły do wniosku, że według Ratzingera chrześcijańska nadzieja jako specyficzna i wielka nadzieja prowadzi do odkrycia takiego sensu życia, który trzeba nazwać Wielkim Sensem. Znaczy on pozytywną celowość, zbawcze przeznaczenie i wielką wartość całej rzeczywistości w każdym momencie jej dziejów. W myśleniu Ratzingera droga od chrześcijańskiej nadziei do Wielkiego Sensu wiedzie przez dwa istotne „przęsła”: chrześcijański obraz Boga i chrześcijańskie, niepowtarzalne rozumienie całej rzeczywistości. Analizy doprowadziły do wniosku, że zarówno nadzieja chrześcijańska, jak i Wielki Sens są rzeczywistościami nie tylko eschatologicznymi, lecz także przed-eschatologicznymi, ponieważ zawsze towarzyszą chrześcijańskiej egzystencji.Pozycja Signs of Hope in Selected Gregorian Chant Texts in the Context of Pope Francis’s Message of the Ordinary Jubilee of the Year 2025Jędrzejski, Michał (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)This article presents the signs of hope, listed by Pope Francis in his bull Spes non confundit, in sixteen selected Gregorian chants of the liturgical year based on the Bible in the context of the message of the Ordinary Jubilee of the Year 2025. The subject of the research is divided into two groups: the Liturgy of the Mass and the Liturgy of the Hours. For each, one piece was selected for Advent, Nativity of the Lord, Lent, Holy Week, Easter, Pentecost, Ordinary Time, and the Solemnity of Christ the King of the Universe. The author employs several methods, including theological-biblical analysis, a comparison of the message of hope by Pope Francis and the texts of the chorales, and a synthesis of the results to assess the value and pastoral usefulness of the studied chants. The text is divided into three parts: (1) Pope Francis’s message on the signs of hope; (2) signs of hope in selected Gregorian chant texts; and (3) hope-carrying potential of Gregorian chant. The author shows how selected pieces serve to revive hope and give thanks to God in the contemplation of a work of art (SNC 5). As a result, signs of hope, mentioned by Pope Francis, have been discovered in the presented pieces. Their presence testifies to the richness of the message that the Church directs to man throughout the liturgical year, also through Gregorian chant. Given the threat of experiencing the present in melancholy and boredom (SNC 12), this repertoire, through its theological-biblical and artistic values, can be one of the impulses of hope that Francis writes about.Pozycja Jorge Mario Bergoglio – papież Franciszek o nadziei chrześcijańskiejJaśkiewicz, Sylwester (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)W związku z powiązaniem Jubileuszu Zwyczajnego Roku 2025 przez papieża Franciszka – Jorge Mario Bergoglia z hasłem „nadzieja” artykuł podejmuje próbę ukazania szerszego kontekstu tego pojęcia oraz jego całościowego ujęcia w nauczaniu argentyńskiego papieża. Podstawą analiz stały się liczne wypowiedzi Ojca Świętego, w szczególności cykl katechez poświęconych nadziei, wygłoszonych od Adwentu 2016 roku do niedzieli Chrystusa Króla w 2017 roku. Przemówienia te zostały uzupełnione wypowiedziami Bergoglia z okresu jego kapłańskiej, biskupiej i kardynalskiej posługi w Argentynie. Tak uwidoczniła się ciągłość myśli, ale także nowe, bardziej kompletne przedstawienie nadziei chrześcijańskiej przez 266. następcę św. Piotra. Hermeneutyka nadziei przekazana przez papieża z Argentyny ma charakter egzystencjalny i życiowy, biblijny i teologiczny, a odwołując się do Soboru Watykańskiego II, zwraca uwagę na „znaki czasu”, które winny być przekształcone w znaki nadziei. Artykuł stanowi zatem nie tylko próbę ujęcia wątków papieskiego nauczania o nadziei w kluczu historycznym, lecz także jego analizę w perspektywie systematycznej.Pozycja Pessimism and Hope in Gregory of Nazianzus’ Theological HeritageHavrylyk, Ihnatia (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)The theological virtue of hope has been a subject of profound reflection in the Christian tradition, particularly for its role in spiritual life and the human journey toward God. While Gregory of Nazianzus’ (329–390) contributions to Trinitarian theology and Christology have been extensively studied, his understanding of hope as an integral element of spiritual life has not yet received adequate systematic attention. This article addresses this research gap through a hermeneutical analysis of Gregory’s theological legacy. Although his works do not contain a systematic teaching on hope, the study demonstrates how Gregory’s spiritual experience transforms into a profound theological vision of hope. The article proceeds in three stages: first examining Gregory’s personal experience and its influence on his theological thinking, then analyzing his poetic works that describe existential experiences of pessimism, and finally exploring the theological foundation of his concept of hope through his anthropological teaching. The research reveals that Gregory develops an “anthropology of hope” where human existence, though marked by struggle and suffering, finds its ultimate meaning in the calling to theosis. By examining the dialectical tension between pessimism and divine aspiration in Gregory’s poetry, this study shows how he articulates hope not as mere optimism, but as a dynamic reality grounded in the experience of God’s presence and God’s promises.Pozycja Intellectus spei: Hope as Trusting in the Uncertain. Thinking with Pope Francis’s Spes non ConfunditBarth, Grzegorz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2025)This article explores intellectus spei ‒ understanding hope as a rational and existential virtue of openness ‒ situated at the intersection of philosophy, theology, and ethics. Drawing on thinkers such as Paul Ricoeur, Martha C. Nussbaum, Richard Kearney, and Karl Rahner, the author presents hope not as emotional optimism or probabilistic expectation but as a form of rationality grounded in trust and imaginative engagement with the unknown. In response to global uncertainty and technological determinism, this article interprets Pope Francis’s Spes non confundit as a call to reclaim hope as an act of trust, not prediction. This article moves from a phenomenology of hope in uncertainty (Section 2), through its ontological and theological dimensions (Section 3), toward its transformative role in forgiveness and mercy (Section 4). Section 5 critiques the distortions of hope under materialism and nihilism, while Section 6 turns to the eschatological horizon, where hope finds fulfillment in divine justice and eternal life. The article’s conclusion presents Christian hope as a form of life and a “wisdom of uncertainty” ‒ an existential stance that neither escapes reality nor succumbs to it but transforms it through trust in God’s unseen promise. Intellectus spei thus emerges as a structural shift in thought: from closure to openness, from the calculable to the creative, and from resignation to responsibility.