Communio, 2014, R. 34, nr 1 (185)
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/19646
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja Geneza współczesnego indyferentyzmu religijnegoZabielski, Józef (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)Religious indifference is a characteristic phenomenon of modem times. Today many people are living “as if God did not exist”. The modem state of religious neutralization preceded specific conditions and the socio-cultural diverse circumstances created a specific “climate” axiological, leading to skipping of God, and the whole life of the religious-moral existence of individuals and social groups. Sometimes these conditions assume a specific form of coercion historical and cultural or socio-ideological, which shaped the attitudes of indifference toward God and religion, and the objective morality in individual and social life. In this article an attempt is analytical release the most significant determinants of contemporary religious indifference, which has been shown in the following points: 1. Historical and ideological determinants; 2. The philosophical-ideological influences; 3. The socio-civilizational causes.Pozycja Apologia wiary i nowa ewangelizacjaSeweryniak, Henryk (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)Kościół ostatnich lat, także Kościół, któremu przewodzi papież Franciszek, odczuwa potrzebę powrotu apologii. W związku z tym autor stawia pytanie: jaka powinna być ta apologia? Jego zdaniem, powinna ona pozostawać na służbie nowej ewangelizacji, stając się sama „nową apologią” – dokonywaną w aktualnym kontekście czasu i przestrzeni, zdroworozsądkową i praktyczną obroną podstaw naszej cywilizacji, zbudowanej na rozumieniu rzeczywistości jako stworzonej i odkupionej, na poszanowaniu godności osoby ludzkiej, prawa do wolności (w tym prawa do wolności religijnej), a także na zakorzenionych w chrześcijaństwie podstawowych wartościach, takich jak więź miłości Boga i człowieka, pokój, uznanie naturalnej różnicy płci, nierozerwalność małżeństwa między kobietą i mężczyzną, troska o rodzinę, służba dobru wspólnemu przez pracę i twórczość, sprawiedliwość, prostota i umiar. W ostatniej części artykułu ks. Seweryniak wskazuje kilka podstawowych cech, które powinny znamionować postulowaną przez niego „nową apologię”.Pozycja Aktualność apologetyki – między teologią a działaniem pastoralnymDrożdż, Bogusław (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)Pierwszym uzasadnieniem aktu wiary jest rozum, który naturalnie szuka prawdy. Rozum ludzki odnajduję ją w Bogu i stwierdza, że uczestniczenie w niej prowadzi do zbawienia. Naukowym uzasadnianiem prawd wiary zajmuje się apologetyka. Ona jako teologia, ale i nauka religiologiczna spełnia wobec teologii pastoralnej funkcję pomocową, co przede wszystkim wyraża się w kościelnym działaniu duszpasterskim i apostolskim. Z powodu dynamizmu zmian kulturowo-społecznych i odpowiadającym im zmianom świadomościowo-motywacyjnym, znaczenie apologetycznego dookreślenia tego, w co, jak i dlaczego się wierzy, niepomiernie wzrasta.Pozycja Społeczno-kulturowe aspekty nowego ateizmuJędrzejewski, Andrzej (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)Przedstawiona przez nowych ateistów radykalnie negatywna ocena wpływu religii (w tym chrześcijaństwa) na rzeczywistość społeczną, opiera się przede wszystkim na skrajnie zafałszowanym obrazie Boga i człowieka. Bóg Dawkinsa, Hitchensa czy Onffay’a na pewno nie jest Bogiem Biblii. Ateistyczny humanizm nowych ateistów powiela wszystkie błędy ateizmu dziewiętnastowiecznego i grozi podobną degradacją człowieka oraz życia społecznego, jaką przyniosły ideologie bazujące na Marksie czy Nietzschem. W pismach nowych ateistów razi też jednostronna interpretacja historii i współczesności, w której często bezzasadnie obciąża się religię odpowiedzialnością za wielkie zło, a przemilcza lub usprawiedliwia tragiczne skutki ideologii bazujących na ateizmie. Nowi ateiści nie kryją, że ich praca ma nie tyle akademicki sens, ile raczej służy faktycznej przemianie społecznej. Społeczne implikacje nowego ateizmu, przedstawione w artykule, pokazują, że w ujęciu nowych ateistów, główna granica sporu cywilizacyjnego nie przebiega już między islamem a chrześcijaństwem, Zachodem a Wschodem czy bogatą Północą a biednym Południem, ale właśnie między światem religijnym a światem „wyzwolonym” z religii. Mimo swej merytorycznej i metodologicznej słabości, wielu uproszczeń i przekłamań, nowy ateizm pozostaje – choćby ze względu na swą popularność i zasięg oddziaływania – bardzo poważnym wyzwaniem dla chrześcijan, także na polu oddziaływania na kulturę i życie społeczne.Pozycja Apologia wiary i religii w debacie między Jürgenem Habermasem a Józefem RatzingeremHanas, Zenon (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)This paper aims to examine the role of religion and religious beliefs to modem society and man in the light of the discussion that took place between Cardinal Joseph Ratzinger and Professor Jürgen Habermas on 19 January 2004. In the title the word apologia is used, which means the speech in defense of a case. Strictly speaking, in the words of the two debaters there are no typical elements of speech in the own defense. However, we can find different ways of arguments and justification areas, showing why faith and religion in the modem world not only have a raison d’être, but there are indeed desirable. The analysis is dedicated therefore to a particular debate, which took place in a specific space, time and context. The first part will outline the general background and context of discussion. In the next steps the main theses will be presented structured around different areas of issues.Pozycja Miejsce apologetyki w nowej ewangelizacjiFisichella, Rino (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)The article raises the issue of the role of contemporary apologetics for the new evangelization. Its main task today is to show the revelation and the faith as a proposal for something radically new in both existential and social terms. It should highlight the two poles of faith: its reasonable character as subject of understanding, while it is also agreed to share in the mystery of the Incarnated Word and man himself. The truth of faith is not opposed to the truth of reason. Apologetics must recall the historicity of Jesus and the category of mystery. The new evangelization is the Church’s mission open to man and the human element, which is the carrier of the Good News. According to the author, today’s problem is not that of atheism, but of the ignorance of God. The policy programme of St. Peter (Acts 2: 22-24.33.37-40) can therefore become a leitmotif of the New Evangelization, whose aim is to re-invite to faith in Jesus Christ and to the transformation of life. The author calls the baptized of today «the illiterate of faith», because their consciousness has been «mined» by secularism so that their vision of life has nothing to do with faith and Christian values. Contemporary secularism has managed to inculcate in the faithful a view that their faith should be merely a personal opinion and limited only to what is private. Christianity in the West, according to the author, is not treated on an equal footing with other religions; it is discriminated against and ridiculed as a factor inhibiting the development of society. Apologetics must respond to provocations with positive arguments in order to indicate what faith brought to culture and civilization. The author sets two main goals of apologetics: the development of ideas, which will reconstruct the Christian identity of various European traditions in order to find their role in the Church and society. And the second overarching goal is to create a space for dialogue with contemporary man deprived of faith. Art can become one of these areas, which may introduce the beauty of the faith into a new world.Pozycja Faut-il se défendre? Comment se défendre? Discours en situation des martyrs des premiers sièclesBaslez, Marie-Françoise (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)Autor artykułu zatytułowanego: „Czy potrzeba się bronić? Jak się bronić? Opracowanie dotyczące sytuacji męczenników pierwszych wieków”, podkreśla, że refleksja na temat apologetyki nie może się ograniczyć tylko do problemów filozoficznych. Apologia stanowiła bowiem pewien rodzaj literacki, aby bronić swojego sposobu myślenia, swoich racji oraz zaprezentować sposób swojego życia w obliczu prześladowań. Apologia w środowisku chrześcijańskim pojawiła się zatem w czasach starożytnych. Jej pierwsze ślady znajdujemy już w Dziejach Apostolskich, w których św. Łukasz na ich końcu umieszcza cztery mowy obronne św. Pawła, wygłaszane przed sędziami, w których łączy zagadnienia prawne, wątki autobiograficzne i wykład doktrynalny. Tym rodzajem literackim posługują się chrześcijanie w pierwszych trzech wiekach, a egzekucje wykonywane w ramach spektaklu publicznego stawały się dla nich okazją do głoszenia Ewangelii. Literatura dotycząca męczeństwa jest dosyć bogata. Niewielu było jednak męczenników, którzy wchodzili w dyskusję ze swymi oprawcami, najczęściej Akta męczenników przedstawiają sam opis ich męczeństwa. Przykładowo, w zachowanym opowiadaniu dotyczącym przesłuchania chrześcijan w 177 roku w Lyonie nie znajdziemy wprost mowy obronnej. Niektórzy choć mieli możliwość obrony, jak Vettius Epagathus z Lyonu, czy Polikarp ze Smyrny, nie skorzystali z niej. Polikarp nie wdaje się w polemikę, lecz jedynie ruchem głowy daje swoją odpowiedź. W opisach męczeństwa gesty symboliczne mają często większe znaczenie niż słowa, ponieważ stanowią wyraźniejsze świadectwo. Euzebiusz z Cezarei ukazuje, że wystąpienia publiczne chrześcijan w sądach miały trzy formy: odpowiedzi na instrukcję wydaną przez władzę, odpowiedzi na pytania sędziego i formę apologii. Przykładem tej ostatniej jest „Apologia w obronie wiary”, wygłoszona przez Pioniosa, księdza ze Smyrny, skazanego w 250 roku. Przedstawienie mów apologetyczny, jak się wydaje, miało znaczenie intencjonalne. Prawdopodobnie chodziło o ukazanie męczeństwa chrześcijan na wzór męki Chrystusa, który się nie bronił i był bardzo oszczędny w słowach przed swoimi sędziami. Ponadto męczennicy nie chcieli, aby Ewangelia stała się przedmiotem drwin publiczności. Stąd też niektórzy żądają pewnego czasu na przygotowanie odpowiedzi na stawiane im zarzuty. Autor przedstawia i analizuje następujące dokumenty: Apologię Apoloniusza posiadającą formę autobiografii, zredagowaną między dwoma rozprawami i zawierającą trzy mowy stanowiące uroczystą obronę. „Męczeństwo Pioniosa” w formie dziennika więziennego zawierającego dwie mowy: wykład apologetyczny, wypowiedziany między aresztowaniem i uwięzieniem, skierowany do publiczności zgromadzonej na Agorze; oraz mowa skierowana do chrześcijan odwiedzających go w więzieniu, stanowiąca polemikę z Żydami. Trzeci dokument pochodzi z „Apologii Phileasa biskupa Thumis” z Egiptu. Zachowane fragmenty mów są osadzone na argumentacji zaczerpniętej z Dziejów Apostolskich, a ich struktura przyjmuje formę mów sądowych (jest ich 5). Z apologii Euzebiusza pozostała tylko czwarta mowa, którą Lucjusz, kapłan Antiocheński, umieszcza na początku, jako mowę wygłoszoną przed trybunałem cesarskim. Mowy te są traktatami apologetycznymi, wypowiedziane publicznie, ukazującymi chrześcijaństwo w opozycji do religii pogańskiej i żydowskiej, w określonym kontekście historycznym. Apologia Justyna jest natomiast szczególnym przypadkiem, gdyż wynika z chęci obrony nawróconych na chrześcijaństwo w Rzymie. Argumentuje on, iż nie można skazywać nikogo za samo wyznawanie wiary oraz udowadnia, że chrześcijanie nie są ateistami. W zależności od sytuacji, apologia wypowiadana przed trybunałem mogła mieć za punkt wyjścia artykuły prawa cywilnego. Trzeba to podkreślić, gdyż chrześcijanie, jako obywatele państwa, domagali się również ochrony prawa rzymskiego. Stąd w apologiach pojawia się wątek o nieprawnym aresztowaniu. Chrześcijanie mają bowiem świadomość, że są skazywani z dwóch motywów: religijnych i społecznych, dlatego też w swojej obronie wykorzystują prawo cywilne. Zajmujący ważne funkcje społeczne przytaczają prawo do wolności religijnej. Justyn tu odwołuje się do prawa naturalnego, „fundamentu wszelkiej sprawiedliwości”. Podejście apologetyczne otwiera perspektywę do pochwały etyki chrześcijańskiej. Podkreśla się więc często wolność, tolerancję i zintegrowanie się chrześcijan ze swoim środowiskiem. Chrześcijaństwo jest nie tylko „religią wiary”, lecz także „religią czynu” Stąd sędziowie bardzo łatwo demaskują chrześcijan, każąc im dokonać czynu ofiarnego przed bóstwem. W III wieku dokonanie publiczne gestu ofiarnego było czymś obowiązkowym. Sędziowie dawali chrześcijanom do wyboru trzy formy kultyczne wobec bóstwa: celebrację (latreuein), uczczenie (sebein), padnięcie na twarz (proskynein) - jako przyjęte elementy życia społecznego. Stąd Apoloniusz przedstawia chrześcijaństwo jako religię wiary, a nie kultu. Wierzy on w Chrystusa i w zmartwychwstanie. Chrystus jest przez niego ukazywany jako Mistrz życia moralnego. Chrześcijanie odrzucają więc składanie ofiar, gdyż to sprzeciwia się wierze. Argumentują teologicznie, wyznając wiarę w Boga Jedynego dziesięciu przykazań, Słowa Wcielonego, jedynie prawdziwego Boga, Boga w Trójcy. Nie padają też na twarz przed obrazami, gdyż są one wytworem rąk ludzkich. Chrześcijaństwo jest bowiem religią wiary, a nie czynów kultycznych. Tertulian podkreśla, że krew męczenników jest zasiewem chrześcijan, a być chrześcijaninem to wybierać życie, wybierać dobrą śmierć i dobre postępowanie. Dobrze postępować, to zachowywać prawo przyniesione przez Chrystusa i jednocześnie być lojalnym obywatelem. Dobra śmierć natomiast realizuje się w męczeństwie. Odrzucenie kultu obrazów i figur bóstw, przykazanie zawarte już w Starym Testamencie, było jednym z zadań apologetów. Kult obrazów „uczynionych ręką ludzką”, argumentowali, jest niedorzeczny, niekiedy zakorzeniony w mitologii greckiej. Na tym tle przedstawia się prawdziwego Boga i dlatego apologia staje się zaproszeniem do nawrócenia. Często apologia przyjmuje formę dialogu, w którym politeizm nie jest potępiony całkowicie. Broniąc się chrześcijanie próbują znaleźć pewne punkty wspólne, aby nie przekreślać możliwości dialogu. Stąd dyskusja z Żydami jest czasami o wiele bardziej agresywna niż z Grekami. Apologie te ukazują, że jeszcze kruchemu chrześcijaństwu wobec prześladowań mogło grozić rozmycie i upadek nieugruntowanych chrześcijan (lapsi), nie tylko przez publiczne złożenie ofiary, ale też i powrót do synagogi, ponieważ monoteizm żydowski był akceptowany przez władze. Los Żydów i Greków, jeśli się nie nawrócą, mówią apologeci, będzie podobny, jedni i drudzy bowiem zasługują na gniew Boży. Żydzi zostali odrzucenie, gdyż nie przyjęli Mesjasza, więcej ukrzyżowali Go, jest to zatem argumentacja teologiczna. Polemika ta nie jest skierowana przeciw prawdom dogmatycznym, czy obrzędom rytualnym, lecz wobec pewnych niewłaściwych zachowań Żydów. W apologii nie ma więc potępienia judaizmu jako takiego. Analizując apologie trzeba zaznaczyć, że powstały one przede wszystkim dla użytku wewnętrznego, a nie dla obrony chrześcijaństwa wobec świata, i dlatego być może przetrwały. Podsumowując, apologie były bardziej zaangażowane w budowanie tożsamości chrześcijańskiej, niż wykazywanie niedorzeczności politeizmu. Stawały się bardziej konieczne w sytuacji prześladowań, które przyczyniały się do kryzysu w łonie chrześcijaństwa. Apologia miała więc na celu skłonić do refleksji przede wszystkim samych chrześcijan, w tej szczególnej sytuacji. Te mowy obronne stosowały też zasady apologii klasycznej: nie należy szukać tylko własnej sprawiedliwości, lecz należy także starać przekonać zgromadzoną publiczność, odwołując się do zachowywanych przez nią zasad, jako dobrych obywateli. W takim podejściu, paradoksalnie prześladowania, przyczyniły się do pojednania Kościoła i cesarstwa. Apologie męczenników przyczyniły się do przemyśleń dotyczących wolności religijnej, jako prawa człowieka wierzącego, poprzez prezentację chrześcijaństwa jako religii wiary.Pozycja „Dziedziniec pogan” jako forma dialogu Kościoła katolickiego z niewierzącymiKuligowski, Roman (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)Kościół przywiązuje dużą wagę do dialogu z niewierzącymi. Dialog jest wyrazem troski Kościoła o zbawienie wszystkich ludzi. Sens dialogu tkwi w samym akcie wiary. Dziedziniec pogan staje się dzisiaj miejscem spotkania chrześcijan i ateistów, miejscem wymiany doświadczeń wiary i niewiary. Zasadniczy problem, obecny w dialogu wierzących i niewierzących, sprowadza się do pytania: czy istnieje Bóg? Dziedziniec pogan jest wielkim wyzwaniem dla Kościoła i dla świata.Pozycja Wiara w to, co nierozumne (okultyzm i astrologia)Stępień, Tomasz (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)Okultyzm rozumiany jako wszelkiego rodzaju wiedza tajemna i wynikające z niej praktyczne działania nieustannie zyskuje popularność. Niniejszy artykuł proponuje zbadanie tego zjawiska w kontekście obecnej w nim irracjonalności. Aby móc przyjąć za prawdziwe to, czego nie da się uzasadnić rozumowo konieczne jest jednak stworzenie choćby pozorów racjonalności i dlatego okultyzmowi zawsze towarzyszą próby zbudowania sztucznej racjonalności, które wyrażają się najczęściej w chęci uczynienia go wiedzą naukową. Pseudo racjonalność jednak nie jest wystarczająca i dlatego okultyzm łączy się ze specyficznymi sposobami podnoszenia jego autorytetu takimi, jak choćby odwoływanie się do starożytności przekazywanych twierdzeń. Te strukturalne elementy wiedzy tajemnej są jasno widoczne w praktykach astrologicznych, których bardziej szczegółowy opis znajduje się w drugiej części artykułu.Pozycja Hiszpania – mit czy rzeczywistość? Pod redakcją Filipa Kubiaczyka i Katarzyny Mirgos. Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2012, ss. 263.Dziuba, Andrzej F. (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)Pozycja Witold Kawecki, Katarzyna Flader-Rzeszowska i in., Miejsca teologiczne w kulturze wizualnej, Kraków – Warszawa 2013, ss. 356.Seweryniak, Henryk (Wydawnictwo Pallottinum, 2014)