Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, 2018, T. 51, z. 2
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/34940
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja Obrona Kartezjusza. O toposie dualizmu w badaniach nad umysłemMarzęda, Witold (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Artykuł opisuje topos kartezjańskiego dualizmu charakterystyczny dla różnych nurtów filozofii umysłu. Topos bazuje na dobrze znanym argumencie przeciwko istnieniu duszy: zakłada on, że jeśli mamy do czynienia z duszą i ciałem, to muszą zachodzić również relacje przyczynowe między nimi. A przecież to wydaje się niemożliwe, ponieważ o przyczynach możemy myśleć tylko w kategoriach fizycznych. Zatem tylko cielesne relacje są zrozumiałe i ciało nie może być przyczyną niczego, co niecielesne i vice versa. Autor wskazuje, że, po pierwsze, prosty dualizm nie należy do filozofii Kartezjusza, a po drugie, argumentacja upada, ponieważ istnieje wiele relacji niefizycznych (np. społeczne czy logiczne). Dochodzi więc do wniosku, że kartezjański topos w filozofii umysłu oparty jest na tzw. błędzie słomianej kukły.Pozycja Teologia a myślenie kartezjańskieSłomka, Jan (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Kartezjusz wprowadził nową metodę myślenia, która stała się obowiązującym paradygmatem nowożytnej nauki. Metoda ta zastąpiła fizykę Arystotelesa i w praktyce unieważniła jego metafizykę. Główną tezą artykułu jest stwierdzenie, że myślenie kartezjańskie nie jest w stanie „zobaczyć” człowieka w jego człowieczeństwie. Postrzega ono człowieka jako skomplikowany mechanizm – maszynę. Dlatego teologia nie może przyjmować założeń i metody myślenia kartezjańskiego jako fundamentów swojej refleksji. Musi wyjść poza ten paradygmat i znaleźć inne racjonalne fundamenty i sposoby myślenia. Na pewno nie jest dobrą drogą dla teologii powrót do scholastyki ani jakiekolwiek próby unieważnienia czy pominięcia rewolucji kartezjańskiej. Pomocą w tym poszukiwaniu jest filozofia europejska XX wieku, która też usiłuje wyrwać się z paradygmatu kartezjańskiego. W artykule wskazano w tym kontekście dwudziestowieczną refleksję filozoficzną nad językiem: semiotykę i hermeneutykę oraz refleksję E. Levinasa jako szczególnie przydatne w tych teologicznych poszukiwaniach. Prowadzenie refleksji teologicznej i duchowej poza paradygmatem kartezjańskim jest coraz ważniejsze ze względu na gwałtowny rozwój technologii, a zwłaszcza tzw. sztucznej inteligencji.Pozycja Maszyny, cnoty i „dżihad butleriański”Machura, Piotr (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Przedmiotem artykułu jest rozważenie znaczenia zmian, jakie dla form działania podmiotowego (duchowości) mają zmiany technologicznie. Przyjmując, że pewne punkty zaczepienia takiej refleksji dostępne są w popkulturowych formach oswajania postępu, jako osiowe wybieram pojęcie „dżihadu buteriańskiego” z powieści Diuna Franka Herberta, scalające kilka istotnych aspektów tak rozwoju technicznego, jak i refleksji nad nim. W części pierwszej, koncentrując się na drugim składniku tego wyrażenia, omawiam pogląd Samuela Butlera oraz wskazuję na znaczenie wystąpienie luddystów w początkach XIX w. W części drugiej rozwijam ten wątek, omawiając krytykę społeczeństwa technologicznego formułowaną przez współczesnych anarchoprymitywistów. W części trzeciej zwracam uwagę na pierwszy element wyrażenia Herberta, by wskazać na podmiotowe aspekty zmian technologicznych. W konsekwencji wskazuję kierunki analizy, dzięki którym etyka cnót może wypracować adekwatną odpowiedź na zagrożenia płynące ze strony technologii przy akceptacji korzyści z niej płynących.Pozycja Duchowość i podmiotowość w cyberprzestrzeniWojewoda, Mariusz (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Autor artykułu analizuje problem duchowości i podmiotowości w kontekście zagadnienia komunikacji międzyludzkiej w cyberprzestrzeni. Duchowość w istotny sposób wiąże się z pojęciem duszy i ducha i zazwyczaj kojarzona jest z religijnym obrazem świata, ale można problematykę duchowości ujmować w szerokim kontekście antropologiczno-kulturowym. W nowożytnej koncepcji człowieka zazwyczaj rezygnuje się z używania terminu „dusza”, ale poważnie traktuje się problemy, które dotyczą człowieka duchowego, takie jak świadomość i aktywność podmiotu, tożsamość jednostkowa. Autor artykułu postuluje powrót do zainteresowania problematyką duchowości w kontekście rozsądnego używania narzędzi technologicznych oraz obrony własnej autentyczności doświadczeń i sprawczości w odniesieniu do współczesnych aktywności w cyberświecie.Pozycja Duchowość sztuki po KandinskimPopczyk, Maria (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Wassily Kandinsky zdefiniował charakter duchowości sztuki nowoczesnej. Samo pojęcie duchowości sztuki, będąc znaczącą cechą dzieła sztuki, staje się przedmiotem interpretacji historyków sztuki, teologów i estetyków, koresponduje z ideą sztuki epifanicznej Charlesa Taylora. Pojęcie duchowości sztuki odsyła do dzieła sztuki jako takiego, do procesu twórczego lub jest pojmowane w perspektywie teologicznej. W artykule zestawiam ze sobą odmienne odczytania pojęcia „duchowość sztuki” w odniesieniu do realizacji artystycznych odwołujących się do dzieł i myśli Kandinskiego.Pozycja Obrona Edyty Stein koncepcji filozofii wobec krytyki Josefa Stallmacha i Karla-Heinza LembeckaOrzechowski, Wojciech (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Edyta Stein zaproponowała koncepcję filozofii, która znacząco różni się od innych. Wysunęła postulat, że filozofia powinna zaadaptować niektóre twierdzenia teologii, aby móc dokonać właściwego wyjaśnienia rzeczywistości, które sięgałoby do ostatecznych przyczyn. W tych badaniach przedstawiliśmy i przeanalizowaliśmy obecną w polskiej literaturze filozoficznej krytykę, jaką Josef Stallmach oraz Karl-Heinz Lembeck sformułowali wobec Edyty Stein koncepcji filozofii. Podjęliśmy się też obrony tej koncepcji i wskazania nowych sposobów rozumienia relacji pomiędzy filozofią i teologią oraz nowego spojrzenia na doświadczenie mistyczne i żywą wiarę jako źródła wiedzy.Pozycja Stephen and Saul of Tarsus in Acts 7:54–8:3Mareček, Petr (Księgarnia Św. Jacka, 2018)The paper “Stephen and Saul of Tarsus in Acts 7:54–8:3” which points out on the one hand the importance of the encounter between Stephen and Saul in Acts 7:54–8:3 and on the other hand the role these two characters in the context of the Acts of the Apostles, is divided into four parts. The first part shortly discusses the delimitation of the textual unit Acts 7:54–8:3 and its position in the Acts of the Apostles. The second part examines the question of the tradition and redaction criticism of Acts 7:54–8:3. The third shows Stephen as an important model of discipleship whose correspondence with Jesus, his Master, is not so much in terms of imitation but in terms of continuation. The fourth demonstrates that Stephen might be seen as the precursor of Saul/Paul who can be regarded as his continuator and successor.Pozycja Afrahat, Mowa XV – „O pokarmach czystych i nieczystych” (Demonstratio XV: De distinctione ciborum, PSyr 1, 728-757)Uciecha, Andrzej (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Redakcja tekstu piętnastej w kolejności Demonstratio „O pokarmach czystych i nieczystych” przypada na lata 343–344. Afrahat ponawia antyjudaistyczne argumenty, za pomocą których podważył wartość rytualizmu praktykowanego przez Naród Wybrany i dowodzi błędnej lektury Starego Testamentu. Źródłem dowodzenia w tej mowie jest autorytet samego Chrystusa, nazwanego tutaj „Święte Usta”. Chrystologicznie sformatowany paradygmat skutecznie neguje sens żydowskiego rytualizmu i możliwość porozumienia z nauczaniem Nowego Przymierza. W wykładzie Afrahata dzielenie pokarmów na czyste i nieczyste stało się bezwartościowe, a motywacja tego nakazu uderza w fundamentalną prawdę o Bogu, Stwórcy wszystkiego. Krytyka Demonstrationes koncentruje się na polemice z judaizmem jako wrogiem zewnętrznym, jednak główną osią dowodzenia Persa jest obrona przed wrogiem wewnętrznym. Autor świadomie ujawnia słabość Kościoła konfrontowanego z babilońskim rabinizmem. Obrzezanie, szabat i reżim żywieniowy wydają się być szczególnie niebezpieczne w oddziaływaniu na tych spośród chrześcijan, którzy dosadnie porównani zostali do ludzi nieświadomych, niedoświadczonych i zdziecinniałych.Pozycja Greckie i koptyjskie „Męczeństwo św. Menasa”. Wstęp i przekład z komentarzemPiwowarczyk, Przemysław (Księgarnia Św. Jacka, 2018)W okresie późnego antyku kult św. Menasa był szeroko rozpowszechniony w całym świecie rzymskim, a jego sanktuarium w Abu Mena przyciągało licznych pielgrzymów. Wokół postaci świętego narosło obszerne dossier hagiograficzne. Prezentujemy tutaj dwa podstawowe teksty, jakimi są pasje męczeńskie. Tekst grecki, powstały być może w V w., zawiera najszerzej rozpowszechnioną w greckim i w łacińskim świecie wersję męczeństwa świętego, tekst koptyjski natomiast, choć zachowany we fragmentach, pokazuje, w jaki sposób lokalny egipski koloryt oraz tradycja samego sanktuarium w Abu Mena wpływały na wzbogacanie legendy świętego.Pozycja Miłość nadająca życiu sens – zestawienie myśli Ericha Fromma i Hansa Ursa von BalthasaraKapłańska, Justyna (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Wśród myślicieli zajmujących się tematyką miłości na szczególną uwagę zasługują Erich Fromm i Hans Urs von Balthasar. Obaj, czyniąc miłość jednym z ważniejszych zagadnień swych naukowych rozważań, traktują ją jako rozwiązanie ludzkich trudności i coś, co nadaje życiu sens. Dokonują wnikliwej analizy społeczeństwa, człowieka i czasów, w jakich przyszło im żyć i w ramach tej refleksji prezentują wielopłaszczyznowe podejście do zagadnienia miłości. Ich spojrzenie, a w szczególności różnice w ich postrzeganiu miłości, są ciekawe także ze względu na ich zbliżony kontekst historyczny (podobne lata życia) i kulturowy. Artykuł, mając na uwadze odmienność stosowanej przez autorów metodologii i inną perspektywę (psychologiczną, filozoficzną czy teologiczną), ukazuje podobieństwa i różnice w ich myśli, a także pokazuje, że Hans Urs von Balthasar idzie o krok dalej niż Erich Fromm, analizując miłość w nieznanych temu drugiemu przestrzeniach.Pozycja Kontrowersje wokół teorii i praktyk we wspólnotach charyzmatycznych. Próba oceny z perspektywy katolickiej i ewangelikalnejSawa, Przemysław (Księgarnia Św. Jacka, 2018)W rzeczywistości wspólnot charyzmatycznych pojawiają się nieraz kwestie budzące kontrowersje i domagające się właściwej oceny. Jej podstawowym kryterium jest Słowo Boże oraz teologiczne analizy. Wśród poglądów budzących szereg pytań znajduje się przeakcentowanie kwestii uzdrowienia, oddziaływania demonicznego, jak również tzw. grzech międzypokoleniowy i charyzmatomania. Oprócz tego niektóre zjawiska występujące podczas modlitw we wspólnotach charyzmatycznych budzą wątpliwości doktrynalno-duszpasterskie, np. tzw. spoczynek w Duchu, mówienie językami, płacz i śmiech, praktyki związane z modlitwą o uwolnienie. Konieczna staje się więc właściwa biblijna i teologiczna formacja wspólnot, by przyjmować przejawy Bożego działania, ale nie koncentrować się na nich.Pozycja Wspólnota Przymierza Rodzin „Mamre” kuźnią mądrości? Badania porównawcze trzech grup osób wyróżnionych ze względu na poziom religijnościCiuła, Grzegorz; Brudek, Paweł (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Cel badań. Artykuł prezentuje wyniki badań, którymi objęto 179 osób, należących do trzech grup, wyróżnionych ze względu na poziom religijności. Głównym celem badań była identyfikacja różnic pomiędzy tymi grupami w zakresie zarówno poszczególnych wymiarów mądrości, jak i jej ogólnego wskaźnika. Pierwszą grupę stanowili członkowie Wspólnoty Przymierza Rodzin „Mamre” (n=55). Druga grupa składała się z osób nienależących do żadnego ruchu religijnego, ale odznaczających się wysoką religijnością (n=60). Trzecią grupę tworzyli respondenci, którzy nie należą do żadnego ruchu religijnego i jednocześnie charakteryzują się niską religijnością. Metody. W omawianym projekcie badawczym zastosowano: (1) Trzywymiarową Skalę Mądrości (3D-WS) autorstwa M. Ardelt w polskiej adaptacji S. Steuden, P. Brudka oraz P. Izdebskiego; (2) Skalę Religijnego Systemu Znaczeń (SRSZ) D. Kroka; Arkusz osobowy. Wyniki. Analizowane grupy różniły się między sobą w zakresie wszystkich trzech wymiarów mądrości oraz jej wskaźnika globalnego. Istotne statystycznie różnice odnotowano między członkami wspólnoty „Mamre” i osobami religijnymi niezwiązanymi z żadnym ruchem religijnym a osobami o niskim poziomie religijności i niezwiązanymi z jakąkolwiek wspólnotą religijną. Wnioski. Otrzymane wyniki mogą stanowić wartościową pomoc dla duszpasterzy i liderów Wspólnoty Przymierza Rodzin „Mamre” w zakresie określenia charakteru i kierunków oddziaływań formacyjnych względem osób deklarujących chęć wstąpienia do wspólnoty.Pozycja Christliche Gestalt des Patriotismus aus der Sicht der Polnischen BischofskonferenzPodzielny, Janusz (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Patriotyzm jest fenomenem, który przeżywa w Polsce w ciągu kilku ostatnich lat swoisty renesans. Ten „znak czasów” został zauważony przez polskich biskupów katolickich, którzy w 2017 r. opublikowali dokument pt. Chrześcijański kształt patriotyzmu. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie najważniejszych myśli płynących z tego dokumentu, w którym podkreśla się przede wszystkim istotną różnicę pomiędzy godnym propagowania patriotyzmem a stanowiącym formę egoizmu nacjonalizmem. Wydaje się, iż te refleksje społeczne Konferencji Episkopatu Polski powinny dotrzeć do szerszego grona odbiorców (także niemieckojęzycznych), czemu ma służyć ten artykuł.Pozycja Legitymizacja dzieci nieślubnych. Praktyki z parafii Groszowice na Górnym Śląsku, obejmującej tereny wyznaniowo mieszane (1819–1870). MikroanalizaKurpiers, Dorota (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Brak oficjalnych statystyk nie oznacza, że niemożliwe jest ustalenie danych na temat legitymizacji nieślubnych dzieci dla XIX-wiecznego Śląska. Uznanie dziecka zapisywane bowiem było w kościelnych księgach metrykalnych. Na studium przypadku została wybrana jedna z katolickich parafii archiprezbiteriatu opolskiego parafia w Groszowicach. Należały doń Grotowice – wieś założona w tzw. okresie kolonizacji fryderycjańskiej, a większość jej mieszkańców stanowili protestanci (członkowie parafii ewangelickiej w Opolu). Niniejszy tekst koncentruje się przede wszystkim na problemie ustanowieniu stosunku prawnego między dzieckiem nieślubnym a jego biologicznym ojcem. Jako ramy czasowe wybrano lata 1819–1870. Do przeprowadzenia analizy wykorzystano Phytona (metoda agregacyjna, elementy rekonstrukcji rodziny). Z wyjątkiem Grotowic suma nieślubnych narodzin odpowiadała procentowemu rozkładowi liczby mieszkańców poszczególnych wsi w całej populacji parafii. Z 221 tylko 30 zostało zalegalizowanych albo przez legitymizację lub adopcję. Wszystkie adoptowane dzieci urodziły się w protestanckich Grotowicach. Udało się także ustalić rodziny złożone wyłącznie z samotnych rodzin matek, gdzie model samotnego rodzicielstwa był obecny przez co najmniej trzy pokolenia. Zaskakująco nisko wypadła liczba prawnie zmienionego statusu dziecka.Pozycja Św. Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, tłum. Jarosław Brylowski, Pelplin: Bernardinum 2018, s. 558, ISBN 978-83-8127-144-8Piwowarczyk, Przemysław (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Pozycja Denys Turner, Tomasz z Akwinu. Portret, tłum. Michał Romanek, Poznań–Warszawa, ss. 355 (Dominikańska Biblioteka Teologii)Samulnik, Tomasz (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Pozycja Rod Dreher, Opcja Benedykta. Jak przetrwać czas neopogaństwa, tłum. Małgorzata Samborska, Wydawnictwo AA s.c., Kraków 2018, ss. 320Sawa, Przemysław (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Pozycja Magdalena M. Kosche, Życie w społeczeństwie sieci. Teoria Manuela Castellsa a katolicka nauka społeczna, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2018, stron 344 [ISBN 978-83-211-2025-6].Wuwer, Arkadiusz (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Pozycja Anastazja Sorkowicz, Polska rodzina i wychowanie w świetle nauczania Jana Pawła II, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, ss. 218Juroszek, Weronika (Księgarnia Św. Jacka, 2018)Pozycja Henryk Krzysteczko, Z rodziny do rodziny, Księgarnia św. Jacka, Katowice 2016, ss. 328Juroszek, Weronika (Księgarnia Św. Jacka, 2018)