Processio in ramis palmarum – typy obrzędu w średniowiecznych źródłach polskich

Abstract

After analysing more than forty medieval texts describing the course of the palm procession in Poland, we come to the conclusion that this rite developed in two ways. There were two types of celebrations besides each other: the adoration type – originated in Cracow, but later existed only in Silesia; and the mystery play type – Płock’s provenance, although popular in all the Polish dioceses of that time. The first type was not a very spectacular praise of Christ the King, while the second type was a skilfully crafted mystery play of Holy Week, which most of all it was supposed to give the participants the aesthetic impression. It should be added that the adoration type has not changed much from its beginning, but the mystery play type has gained as many variants as there were the major liturgical centres. Both forms of rituals were celebrated until the time of reforms of the Council of Trent, and some relicts survived in Poland until the mid-twentieth century.

Po przeanalizowaniu ponad czterdziestu średniowiecznych tekstów, zawierających opisy przebiegu procesji palmowej w Polsce, dojdziemy do wniosku, iż obrzęd ten rozwijał się dwutorowo. Obok siebie współistniały dwa typy tej celebracji: typ adoracyjny – powstały w Krakowie, ale później egzystujący tylko na Śląsku; oraz typ misteryjny – proweniencji Płockiej, aczkolwiek cieszący się popularnością na terenie wszystkich ówczesnych polskich diecezji. Pierwszy typ był mało widowiskową pochwałą Chrystusa Króla, natomiast typ drugi to zręcznie skonstruowane wielkotygodniowe misterium, które z założenia wywoływać miało w uczestnikach przede wszystkim wrażenia estetyczne. Należy dodać, że typ adoracyjny od początku swego powstania nie uległ większym zmianom, natomiast typ misteryjny uzyskał tyle wariantów, ile było ważniejszych ośrodków liturgicznych. Obydwie formy obrzędu sprawowane były do reform Soboru Trydenckiego, a niektóre ich relikty przetrwały w Polsce nawet do połowy XX wieku.