Kształtowanie się poczucia własnej wartości u dzieci w świetle teorii systemów rodzinnych Davida Fielda

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest próba pokazania zależności między wzrastaniem w określonym systemie rodzinnym a kształtowaniem się poczucia własnej wartości. Wiele badań psychologicznych wskazuje na to, że miejscem, w którym tworzą się podstawy poczucia własnej wartości, jest rodzina. To właśnie w rodzinie dziecko tworzy obraz samego siebie na podstawie komunikatów, jakie są do niego wysyłane przez rodziców i domowników. Dopiero w następnej kolejności poczucie własnej wartości kształtuje środowisko, w jakim wychowuje się jednostka, czyli szkoła, grupa rówieśnicza czy miejsce zatrudnienia. Każda rodzina posiada zwykle pewną określoną strukturę, która powoduje, że można ją zaliczyć do konkretnego rodzaju systemu rodzinnego. Pojęcie systemu rodzinnego zostało zaczerpnięte z ogólnej teorii systemów Ludwiga von Bertalanffy’ego, która pozwala na wytłumaczenie procesów zachodzących w grupach społecznych, także w rodzinach, w całościowy sposób. Teoria systemów pozwala na dostrzeżenie zależności między zachowaniami jednostek wchodzących w skład podsystemów i tego, w jaki sposób oddziałują one na inne osoby w danym systemie. Według niej każdy z systemów rodzinnych w określony sposób oddziałuje na człowieka, szczególnie na dziecko, i kształtuje w efekcie jego poczucie własnej wartości. W niniejszym artykule oparto się na typologii systemów rodzinnych Davida Fielda, który wyróżnił kilka systemów: rodziny prawidłowej, chaotycznej, władzy, prawidłowej, nadopiekuńczej oraz uwikłanej. Artykuł przedstawia charakterystyki poszczególnych systemów rodzinnych, opisując jednocześnie implikacje wynikające z wychowywania się w każdym z nich.

The purpose of the present article is an attempt to present relations between growing up in a given family system and the sense of self-worth. A lot of psychological research show that family is a place in which the basis of the sense of self-worth are formed. Child forms the image of itself in a family, basing on messages sent by parents and household members. Later, the sense of self-worth is formed by the environment in which an individual grows up, eg. school, peer group or place of employment. Each family usually has a certain specific structure, which allows family to be classified to a specific type of family system. The concept of the family system was taken from the General System Theory by Ludwig von Bertalanffy. This theory allows to explain the processes taking place in social groups, including families, in a comprehensive way. General systems theory allows also to see the relationship between the behaviors of individuals that are part of subsystems and how they influence other people in a given system. According to this theory, each of the family systems affects a person in a specific way, especially on a child, and as a result forms their self-esteem. In the given article was presented David Field’s typology of family systems. He distinguished the system of the correct, chaotic, power, overprotective and entangled one family. The article presents the characteristics of every family system and the implications of growing up in each of type of family.