Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 2015, T. 35

Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/18328

Przeglądaj

Teraz wyświetlane 1 - 20 z 36

Nauczyciel religii jako animator kultury w środowisku wiejskim
Zellma, Anna (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Praca nauczyciela religii ma charakter eklezjalny i społeczny. Jako osoba posłana przez wspólnotę Kościoła ma wypełniać zadania dydaktyczne i wychowawcze oraz składać świadectwo wiary wobec uczniów, rodziców i innych nauczycieli. Dyrekcja szkoły wyznacza mu określone zadania edukacyjne, które wynikają z obowiązków zawodowych określonych m.in. w „Karcie Nauczyciela”. Ich specyficzna forma i sposób realizacji zależy od środowiska lokalnego. Analizy podjęte w niniejszym artykule wiążą się nie tylko z działalnością dydaktyczną i wychowawczą nauczyciela religii, ale także z aktywnością społeczną i kulturalną. Zmierzały do ukazania nauczyciela religii jako animatora kultury w środowisku wiejskim. Aktywność ta ma ścisły związek z działalnością ewangelizacyjną, w której uwzględnia się wartości kulturowe. Najpierw opisano kim jest animator kultury, a następnie zaprezentowano kontekst społeczny środowiska wiejskiego. W powiązaniu z tymi zagadnieniami ukazano zakres aktywności społeczno-kulturalnej nauczyciela religii w środowisku wiejskim. Zwrócono też uwagę na strategie i kompetencje niezbędne w aktywności społeczno-kulturalnej, akceptując nie tylko katechetyczne, ale także pedagogiczne aspekty problematyki. W środowisku wiejskim szkoły często są jedynymi instytucjami publicznymi, spełniającymi, obok funkcji edukacyjnych, również funkcje kulturowe. Stąd też od wszystkich pracowników szkoły, a więc także od nauczycieli religii, oczekuje się zaangażowania w rozwój i integrację społeczności wiejskiej.
The divorce between nation and religion
Charentenay de, Pierre (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
In recent history where there was a nation, there was a religion, according to the famous formula Cujus region ejus religio. But in the 1960s a double movement started, first concerning secularization which will lead people to what some authors have called an “exculturation”, when the personal practice is detached from the national culture. The second movement leads people to migration all over the world, with their own religions, Muslim people in Europe, or Evangelicals in Muslim countries. The culture of a country is not anymore Catholic or Protestant, but secular. Its identity has to find other roots than reli gion. This movement is developed differently according to the local culture. It has been very strong in Western Europe, and slower in some countries of Eastern Europe and the US. It can provoke fundamentalist reactions, in order to defend ones identity, but the divorce between nation and religion is on the way.
Geneza kuracji Najświętszego Serca Pana Jezusa w gliwickiej dzielnicy hutniczej
Górecki, Piotr (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Śląsk w pierwszej połowie XX w. boleśnie przeżywał rozłamy spowodowane powstaniami i plebiscytem. W tej części Górnego Śląska, która pozostała w granicach Niemiec, kładziono akcenty nie tylko na rozwój przemysłu, ale także starano się sprostać problemom demograficznym i społecznym, jakie niósł szybki wzrost ludności miast przemysłowych. Zjawisko coraz większej biedy wśród robotników stanowiło podatny grunt pod rodzące się niepokoje społeczne. Na tej płaszczyźnie aktywny był także Kościół katolicki głoszący hasła sprawiedliwego podziału dóbr i pokoju społecznego. Duże liczebnie parafie wymagały podziałów i tworzenia nowych wspólnot lokalnych, a duchowieństwu diecezjalnemu przychodziły z pomocą zakony i zgromadzenia zakonne, które od czasu zakończenia Kulturkampfu ponownie zakładały na Śląsku swoje placówki. W 1923 r. klasztor w Gliwicach założyli Bracia Mniejsi św. Franciszka z Asyżu z wrocławskiej prowincji św. Jadwigi. Po 123 latach nieobecności franciszkanie na nowo zadomowili się w Gliwicach. Już po roku poświęcono kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, na który zaadaptowano budynek byłej gospody hutniczej. W styczniu 1925 r. przy kościele ustanowiono nową placówkę duszpasterską. Na mocy dwustronnego porozumienia funkcjonowała ona jako kuracja złączona formalnie ze starą parafią św. Piotra i Pawła. Historia powstania gliwickiego klasztoru Franciszkanów i prowadzonej przez nich kuracji jest tematem niniejszego opracowania. Autor przybliża historię powstania i rozwoju gliwickiej dzielnicy hutniczej. Szybki rozwój przemysłu zaowocował wzrostem liczby gliwickich katolików. W tym celu duże liczebnie parafie wspierały ich podział, tworząc pomocne fundacje, jak Stowarzyszenie na rzecz Budowy Kościoła pw. Serca Pana Jezusa w dzielnicy hutniczej. Scharakteryzowane zostało również dzieło lokacji nowego klasztoru i prowadzonych prac budowlanych. Dzięki porozumieniu franciszkanów z parafią św. Piotra i Pawła możliwe było utworzenie nowej kuracji w styczniu 1925 r.
Światło i kolor – uniwersalne walory architektury sakralnej
Rabiej, Jan (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Kolor jest rodzajem promieniowania świetlnego. Nauka bada kolory jako zjawisko fizyczne, fizykochemiczne, a także fizjologiczno-psychologiczne. Światło i kolory są elementarnymi środkami orientacji człowieka w środowisku. Łączą się w nich jakości racjonalne z intuicyjnymi. Światło i kolor są podstawowymi kategoriami estetycznymi dla sztuk wizualnych, również dla architektury sakralnej. Człowiek doświadcza architekturę przez zmysły: wzroku, dotyku, słuchu i zapachu. Sens architektury dopełnia metafizyczny instynkt człowieka. Światło jest kreatorem zarówno wymiaru fizycznego, jak i metafizycznego budowli. Bez światła architektura traci wielozmysłową integralność. Światło i kolor to uniwersalne walory, które czynią architekturę przestrzenią sakralną. To one umożliwiają kreowanie w formach budowli symbolicznych narracji. Dzięki nim w trójwymiarowych przestrzeniach dostrzegamy intuicyjnie pierwiastki nieskończoności.
Stan badań nad śląskimi klasztorami klarysek
Szawan, Katarzyna (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
W średniowieczu powstały na Śląsku trzy klasztory klarysek: we Wrocławiu, Strzelinie i Głogowie. Niniejszy artykuł omawia stan badań dotyczący tych trzech klasztorów. Treści artykułu koncentrują się na polskiej historiografii dotyczącej klasztorów klarysek oraz aktualnych kwestiach, do których badacze przywiązują duże znaczenie. Artykuł ukazuje także dalsze możliwości podejmowania badań historycznych.
Otto Pöggeler, Philosophie und hermeneutische Theologie. Heidegger, Bultmann und die Folgen, wyd. Wilhelm Fink, München 2009, ss. 313, ISBN 978- 3-7705-4403-5.
Cichoń, Jan (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Jan Kochel, Katecheza misyjna w Ewangelii Łukasza i Dziejach Apostolskich. Biblijno-katechetyczne studium narracyjne (Opolska Biblioteka Teologiczna 133), Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskie go, Opole 2013, ss. 224, ISBN 978-83-63950-17-0.
Stępniak, Szymon (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Zum Selbstverständnis der theologischen Ethik im (post)säkularen Kontext
Lintner, Martin M. (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
W pluralistycznym (post)zsekularyzowanym kontekście teolog moralista jest jednym „graczem” pośród wielu. Jako obywatel jest włączony do politycznego procesu kształtowania życia publicznego oraz w debaty i spory etyczne. Lepiej jest przy tym angażować się w oparciu o przekonania płynące z wiary w zsekularyzowaną Europę aniżeli narzekać na sekularyzację i wykorzystywać te szanse, które sekularyzacja proponuje, o ile nie są one rozumiane jedynie negatywnie - jako wyparcie religii z przestrzeni publicznej, lecz zostaje uznane, że jej siły sprawcze mają także do czynienia z wartościami chrześcijańskimi. Jedną z ważniejszych kwestii jest przy tym podkreślanie koniecznego poszanowania autonomii każdego człowieka, która jest ściśle związana z uznaniem godności ludzkiej. We współczesnym kontekście, w którym rozumienie godności ludzkiej, jak też pytanie o to, jak godność każdego człowieka może być szanowana i chroniona, będące newralgicznymi kwestiami etycznymi, teologom moralistom przypada zadanie wprowadzania etycznie istotnych treści biblijnego obrazu człowieka do zsekularyzowanej debaty etycznej. Kontekst pluralistyczny domaga się, aby wszyscy uczestnicy dyskursu ujawnili swoje przekonania i założenia światopoglądowe, przy tym nie tylko argumentacyjnie do nich nawiązywali, ale raczej przedstawiali rozumowe argumenty swoich stanowisk i byli otwarci także na lepsze argumenty i inne impulsy. Jednocześnie społeczeństwo pluralistyczne zostaje dobrze poinstruowane, aby impulsy etyczne i siła motywacji, które zawarte są w przekonaniach religijnych, jak też doświadczeniach i kompetencjach ludzi wierzących i wspólnot religijnych, uczynić owocnymi dla współżycia ludzi różnych przynależności światopoglądowych, jak też dla dobra wspólnego, i dlatego szczególnie popierać te wartości, przy których występuje związek etosu religijnego i świeckiego, ale także być otwartym na krytyczny potencjał przekonań religijnych. Kontekstem takich debat jest otwarty dyskurs demokratyczno-politycznej praworządności państwowej. Dyskurs ten, który jest zobowiązany do zachowania reguł racjonalnej komunikatywności i nieprzymuszonego przymusu lepszego argumentu (J. Habermas), jest forum dla otwartej rywalizacji o bardziej humanitarne rozwiązanie konfliktów etycznych, a przez to także o lepsze rozumienie tego, kim jest człowiek. Etyka teologiczna rozumiana jest w tym kontekście jako służebnica kompleksowego spełnienia się życia człowieka i konstruktywnego współżycia ludzi w społeczeństwie pluralistycznym.
Rewitalizacja kościołów i wspólnot regionu Erlitztal na pograniczu czesko-polskim jako próba rekonstrukcji świata symbolicznego
Burda, František (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Artykuł omawia problematykę roli elementu kulturowego religijności w konstrukcji rzeczywistości społecznej mikroregionu Erlitztal na pograniczu czesko-polskim. Szczególna uwaga jest poświęcona procesowi przemian tego fenomenu w okresie od 1938 r. do czasów obecnych. Impuls do badań i materiał wyjściowy stanowią wspomnienia świadków, które w wielu przypadkach nie były dotąd nigdzie publikowane, oraz niepublikowane dotąd zapisy w lokalnych kronikach parafialnych. Celem jest podkreślenie roli religijności podczas tworzenia symbolicznego wzorca światów intersubiektywnych mieszkańców danego regionu oraz podczas tworzenia ich tożsamości. Religia pełni funkcję umacniania społeczności, czyli legitymizacji świata symbolicznego i światów intersubiektywnych.
Anna Prusik, Rodzina i jej alternatywne formy w poglądach młodych Polaków, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Informatyki i Ekonomii Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Olsztyn 2014, ss. 175, ISBN 978-83-87867-88-1.
Wolniewicz, Klaudia (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Sprawozdanie z 8. Światowej Konferencji Syrologicznej. Kottayam (Indie), 8-13 września 2014 r.
Potoczny, Mateusz (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Kondycja współczesnej rodziny jako nagląca kwestia społeczna
Marczak, Łukasz (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Artykuł przedstawia współczesną rodzinę w ujęciu nauki społecznej Kościoła. Rozpoczyna się od przedstawienia chrześcijańskiej koncepcji rodziny jako podstawowej komórki społecznej. Następnie przechodzi do ukazania przemian rodziny pod kątem dynamicznych procesów społeczno-ekonomicznych i kulturowych, które dezintegrują życie rodzinne. Artykuł kończy prezentacja stanowiska katolickiej nauki społecznej wobec aktualnej sytuacji rodziny, które wyraża się w trosce o promocję rodziny w dobie kryzysu antropologiczno-kulturowego. Literaturę artykułu stanowi głównie nauczanie papieskie zawarte w najnowszych dokumentach społecznych i wypowiedziach, głównie z lat 2005-2015.
Laudato si’ papieża Franciszka – „encyklika ocalenia” czy „epitafium konającej planety”?
Palus, Jan (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Problematyka ekologii zajmuje w nauczaniu Kościoła poczesne miejsce, a przede wszystkim opiera się na jego fundamencie filozoficzno-teologicznym. Przejawia się to w sposobie rozwiązywania kwestii ekologicznych poprzez konkretną działalność Kościoła, zmierzającą do zabezpieczenia życiowej przestrzeni człowieka. Konieczność stawiania ograniczeń ekskluzywnie rozumianemu rozwojowi gospodarczemu podjął w encyklice Laudato si’ papież Franciszek. Dokument ten ubogacił nauczanie Kościoła w dziedzinie ekologicznej i społecznej. Jak sam Franciszek zaznaczył: „(...) ta encyklika, dołączając do nauki społecznej Kościoła, pomoże nam rozpoznać wielkość, pilność i piękno stojącego przed nami wyzwania” (nr 15). Wyzwania ekologiczne powinny mobilizować współczesne społeczeństwa do konstruktywnego działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Należy mieć nadzieję, że realizacja tego celu będzie możliwa dzięki obradom szczytu klimatycznego w Paryżu i postanowienia wieńczącego je protokołu z 12 grudnia 2015 r.
Źródła do dziejów Prószkowa. Quellen zur Geschichte von Proskau, red. naukowa Andrzej Hanich, przy współpracy Huberta Dobranowskiego, wyd. Instytut Śląski, Opole 2012, ss. 578, ISBN 978-83-7126-283-8, 978-83-7511-141-5; Studia do dziejów Prószkowa, red. Andrzej Hanich, Wydawnictwo Maria, Opole 2014, ss. 271, ISBN 978-83-64868-12-2.
Kisielewicz, Danuta (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Johannes Gründel (1929-2015) und eine menschenfreundliche Moraltheologie
Glombik, Konrad (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Things Old and New: Pope Saint John Paul II on Moral Doctrine and its Development
Clague, Julie (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
John Paul’s doctrinal output in faith and morals was prolific and its scope wide-ranging. In his role as pontiff, John Paul was concerned to protect and promote the truths of the faith. Yet in doctrinal terms he was also an innovator, introducing new teach ings, new language, and new ways of thinking about old certainties into the Catholic moral tradition. Notwithstanding his strong avowal of the existence of absolute and unchanging moral norms, John Paul contributed more than any other pope to the Church’s thinking about the historicity of morality and the historicity of doctrine. This study will outline John Paul’s approach to doctrine and its development and discuss how this was put into effect, especially in relation to his teaching on women’s dignity and rights. John Paul did not articulate a fully-fledged theory of doctrinal development. Rather, he undertook to further the doctrinal renewal in faith and morals initiated by Pope St John XXIII and the Second Vatican Council. John Paul recognised that study of Scripture and the Church’s tradition in light of historical and cultural circumstances would produce a deeper understanding of the meaning and requirements of faith, and allow the Church to advance and apply theological and moral insight. His teaching sought to: read the signs of the times and identify the appropriate Christian response; offer guidance on new medical and scien tific possibilities and pressing social and political questions; better connect existing moral teachings to scripture and tradition; and better align concrete moral norms to the Chris tian vision and its values. In so doing, John Paul amplified and augmented under-developed themes, proposed stronger arguments and better reasons for certain teachings, and updated, revised and reformulated earlier doctrines found wanting. It is clear that, for John Paul, the development of the Church’s moral doctrine that “unfolds down the centuries” is a complex and multi-faceted process. However, for John Paul there are clear limits to doctrinal refor mulation: doctrine must always cohere with and never depart from the moral and theological truths of the faith. Development, yes; distortion, no.
Mönchstum und Ökumene nach Andreas Szeptyckyj
Babiak, Augustyn (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Artykuł ukazuje osobę metropolity Andrzeja Szeptyckiego i jego działania zmierzające do odnowienia życia monastycznego w Cerkwi greckokatolickiej na początku XX w. Przyczynił się on nie tylko do ożywienia życia religijnego, lecz nadał mu nowy kształt. Fundamentem religijnym była dla Szeptyckiego duchowość wschodnia, gdyż sam przeszedł formację w zakonie bazylianów, a uzupełnił ją przez studia u jezuitów w Krakowie. Mimo pełnionej funkcji metropolity lwowsko-halickiego w swojej naturze duchowej pozostał zakonnikiem. Wizja odnowy życia monastycznego przyświecała Szeptyckiemu od początku jego posługi pasterskiej i była rozwijana pod wpływem licznych kontaktów z zachodnimi zakonami, takimi jak benedyktyni, jezuici czy karmelici. Czerpiąc z ich doświadczeń, założył zakon, który odpowiada duchowości i religijności słowiańskiej. Ideę tę zaczął realizować w 1904 r., gdy z dwóch wspólnot modlitewnych stworzył podstawy przyszłego zakonu studytów. Wspólnota ta przyjęła za podstawę życia wskazania dla mnichów opracowane przez Studiosa w V w., a poprawione i rozwinięte przez św. Teodora Studytę. W 1923 r. Szeptycki uzyskał w Watykanie zatwierdzenie reguły tej wspólnoty, która choć oparta na wielowiekowej tradycji bizantyjskiej, posiadała wiele elementów z nauczania Ojców Kościoła Zachodniego i odpowiadała wymogom ówczesnej rzeczywistości. Podstawą formacji u studytów była nie tylko modlitwa, asceza i praca, ale także wykształcenie teologiczne, wiedza z zakresu patrystyki oraz znajomość liturgii i wschodniej tradycji. Dla Szeptyckiego monastycyzm wschodni miał być przede wszystkim źródłem życia duchowego dla Cerkwi greckokatolickiej, a także miał wpływać na odnowę moralną i edukacyjną nie tylko wiernych, lecz również duchowieństwa diecezjalnego. W niniejszym artykule został ukazany jeden szczególny rys tego monastycyzmu, jakim było otwarcie na inne kultury i religie, z którymi stykała się ówczesna Cerkiew greckokatolicka. Wiele aspektów tych kontaktów i działań miało wymiar ekumeniczny. Działo się to przez kontakty z innymi odłamami chrześcijaństwa, ukazywanie bogactwa życia duchowego, piękna wschodniej liturgii i wskazywanie wartości nieskażonej wiary jako pod stawa dojścia do prawdziwej jedności chrześcijan. Sam metropolita Andrzej Szeptycki był przykładem takiego otwarcia, gdyż osobiście utrzymywał wiele kontaktów z różnymi wspólnotami kościelnymi i był orędownikiem realizacji Kościoła powszechnego. Nie lękał się korzystać z bogactwa duchowego całego chrześcijaństwa, przez co - nawiązując do myśli Jana Pawła II - oddychał obydwoma płucami Kościoła Wschodniego i Zachodniego.
Sprawozdanie z konferencji naukowej „Kościół @ Internet. Społeczeństwo internautów a kultura globalna”. Opole, 1 grudnia 2014 r.
Michasiów, Marian (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Kontrowersje doktrynalne wokół natury poszczególnych aktów administracyjnych (kan. 35-93 KPK)
Dzierżoń, Ginter (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Artykuł omawia kontrowersje dotyczące kategorii poszczególnych aktów administracyjnych, o których jest mowa w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. Autor ukazuje, że w kanonicznym porządku prawnym poszczególne akty administracyjne posiadają swą specyfikę. Taki charakter generuje wiele kontrowersji doktrynalnych dotyczących natury aktu. W artykule tym wykazano, iż poszczególne akty administracyjne są specyficznymi aktami prawnymi, odbiegającymi mechanizmami funkcjonowania od założeń generalnej teorii aktu prawnego. Mają one charakter dyspozytywny, skierowany na wywołanie określonych skutków prawnych. W Kodeksie występują niejednorodne zapisy co do formy aktu. Prawodawca dopuszcza, pod pewnymi warunkami, skuteczność zarówno formy pisemnej, jak i ustnej. Poszczególny akt administracyjny jest unilateralnym aktem konkretnym wydawanym przez władzę wykonawczą w formie zarówno pisemnej, jak i ustnej.
Wpływ hellenizmu na trynitologię
Liszka, Piotr (Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2015)
Zagadnienie, którym zajmuje się artykuł, jest częścią (aspektem) bardziej obszernego problemu, którym jest wpływ hellenizmu na chrześcijaństwo. Na tym fundamencie usadowiona jest refleksja dotycząca kwestii wpływu hellenizmu na trynitologię. Informacje na ten temat zamieszczone są w punkcie pierwszym. Najpierw podjęta została kwestia odróżnienia hellenizmu od helleńskości. Następnie poinformowano, że z obu nurtów wykorzystano to, co stanowi szatę kulturową chrześcijańskiego nauczania trynitarnego w przekazywaniu orędzia w nurt kultury greckiej. Punkt drugi w pierwszej części kieruje uwagę na pierwszą Osobę Boską, co związane jest z refleksją nad zagadnieniem relacji hellenizmu (helleńskości) do Starego Testamentu. Zakorzenienie nowego orędzia w judaistycznym fundamencie poszerza problem o te relacje, a także wprowadza kwestie relacji obu Testamentów. Druga część punktu drugiego koncentruje się na herezji zwanej „monarchianizmem”, w której wszystkie te kwestie się kumulują. Punkt trzeci zajmuje się drugą i trzecią Osobą Bożą. Podkreślona została oryginalność chrześcijaństwa, czyli treści, których nie ma ani hellenizm, ani judaizm. Podobny charakter ma punkt czwarty, który jest kulminacją problematyki całego artykułu.

Przeglądaj

Przeglądaj Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 2015, T. 35 wg Data wydania