Muzyczne katedry Charlesa Tournemire’a – Deux Fresques Symphoniques Sacrées pour orgue, op. 75 i 76

Abstract

Dedication of the musical work to the temple has become a peculiar tradition of the French organ music of the turn of the 19th and 20th centuries. For Charles Tournemire, like many artists of that time, this inspiration resulted from the sense of communing with the unusual phenomenon in Western culture. Religious renewal, the emergence of mystical and esoteric trends, and the symbolist idea of ​​the correspondence of the arts stimulated multidimensional interests of artists in the Gothic cathedral. The article examines the relation of artistic correspondence between the works of Tournemire and cathedrals, which he chose as the object of dedication. The character of these relationships is determined by the following elements: 1. essential aspects (significant relationships): ekphrasis, transmedialisation; 2. occasional aspects (contingent connections). Tournemire chose churches of special importance: value, function, history. The Symphonic frescoes are the fullest expression of Huysman’s vision of “sounding cathedrals” in the work of Tournemire. Nevertheless, dedications of earlier compositions and mature music testify, that he was under the constant influence of this kind of stimulus. The gradual development of his own musical style, based on topic expressing connection with the medieval cathedrals and its immaterial attributes (Gregorian chant, reverberation, spiritual atmosphere), has led to the interoration of this type of symbolic structure as attributes of his own musical language. The lack of sharp references to the chu rches to which the works were dedicated makes us recognize them more as an expression of transmedialisation than of ekphrasis, based on the French symbolist idea of correspondance des artes.Dedykowanie dzieła muzycznego świątyni stało się zwłaszcza w organowej twórczości francuskiej przełomu XIX i XX w. swoistą tradycją. Dla Charles’a Tournemire’a, jak wielu artystów tego czasu, inspiracja ta wynikała z poczucia obcowania z fenomenem niezwykłym w kulturze Zachodu. Odnowa religijna , powstanie nurtów mistycznych i ezoterycznych oraz symbolistyczna idea korespondencji sztuk podsycały wieloaspektowe inspiracje artystów gotycką katedrą. Artykuł jest próbą zbadania relacji owej korespondencji artystycznej pomiędzy dziełami Tournemire’a a świątyniami, które wybrał jako przedmiot dedykacji. Charakter tych związków określają relacje: 1. aspekty istotowe (związki znaczące): ekfraza, transmedializacja; 2. aspekty okolicznościowe (związki przygodne). Kompozytor wybrał budowle o szczególnym znaczeniu: wartości, funkcji, historii. Freski symfoniczne stanowią najpełniejszy wyraz realizacji Huysmanowskiej wizji „dźwięczących katedr” w twórczości Tournemire’a, choć dedykacje wcześniejszych kompozycji oraz pokrewna stylistyka dojrzałej twórczości organowej kompozytora świadczą, iż niezależnie od stopnia skonkretyzowania analogii przedmiotu inspiracji do dzieła, był pod nieustannym wpływem tego rodzaju bodźca. Stopniowe kształtowanie własnego stylu na bazie toposów składniowych wyrażających związek ze średniowieczną świątynią i jej niematerialnymi atrybutami (chorał gregoriański, pogłos, duchowa atmosfera), doprowadziło do interioryzacji tego typu struktury symbolicznej jako atrybutów własnego języka muzycznego. Brak ostro zarysowanych odniesień do świątyń, którym dedykowane zostały dzieła, każe uznać je bardziej za wyraz transmedializacji niż ekfrazy, wyrosłej również na gruncie francuskiej correspondance des artes.