Liturgia Sacra, 2022, R. 28, nr 2 (60)
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/29973
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja Czy istnieją granice liturgicznej posługi kobiety?Brzeziński, Daniel (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Po opublikowaniu przez papieża Franciszka, 10 stycznia 2021 r., Listu apostolskiego motu proprio „Spiritus Domini”, wśród wielu pytań rodzących się na kanwie papieskiej decyzji o zmianie kanonu 230 § 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego pojawiło się i to dotyczące granic liturgicznej posługi kobiety w Kościele. Autor opracowania stara się na nie odpowiedzieć, odnosząc się do „posług” w Kościele łacińskim w rozumieniu – przede wszystkim – Listu apostolskiego motu proprio „Ministeria quaedam” św. Pawła VI z 15 sierpnia 1972 r. oraz Kodeksu Prawa Kanonicznego św. Jana Pawła II z 25 stycznia 1983 r. Jednak termin „posługa” w znaczeniu szerszym oznaczać może niemal każdą formę służby czy też posługiwania w Kościele, w tym także posługę w liturgii wynikającą z sakramentu święceń. Stąd w artykule nie zabrakło również refleksji nad możliwością takiej „liturgicznej posługi” kobiety. W przypadku lektoratu i akolitatu dotychczasowa granica liturgicznej posługi kobiet już nie istnieje. Gdy chodzi o sakrament kapłaństwa, granica liturgicznej posługi kobiet w Kościele katolickim w świetle niezmiennego nauczania Kościoła jest absolutnie nieprzekraczalna. Otwarta i niejednoznaczna pozostaje natomiast kwestia dopuszczania kobiet do diakonatu, choć na gruncie dostępnych świadectw historycznych nie da się potwierdzić tezy, że w starożytności chrześcijańskiej kobiety miały udział w pierwszym stopniu sakramentu święceń. Zresztą byłoby to sprzeczne z magisterium Ecclesiae o niemożności przyjmowania przez kobiety kapłaństwa, stanowiącego kolejny stopień tego sakramentu.Pozycja Posługi świeckich w liturgii słowa we Mszy św. na przestrzeni wiekówPałęcki, Waldemar (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Liturgia ze swej natury domaga się zaangażowania wielu osób podczas jej sprawowania. W Konstytucji o liturgii świętej Soboru Watykańskiego II zaznaczono, że „w odprawianiu liturgii każdy spełniający swą funkcję, czy to duchowny, czy świecki, powinien czynić tylko to i wszystko to, co należy do niego z natury rzeczy i na mocy przepisów liturgicznych” (KL 28). Z perspektywy wielu lat od ogłoszenia konstytucji soborowej zachęta ta jest ciągle aktualna, tym bardziej, że przez wiele wieków celebracja liturgii była sklerykalizowana, a wierni świeccy stali się wyłącznie słuchaczami. Na nowo na posługę podczas liturgii słowa zwrócił uwagę papież Paweł VI w motu proprio „Ministeria quaedam”, a zwłaszcza papież Franciszek w motu proprio „Spiritus Domini”, dopuszczając do tej posługi również kobiety. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie znaczenia i roli osób pełniących posługi podczas liturgii słowa we Mszy św. z perspektywy historii liturgii. Począwszy od św. Justyna, poprzez Ojców Kościoła, rozporządzenia soborów i synodów, przedstawiono miejsce lektorów i psałterzystów pełniących swoją posługę w czasie Mszy św. Podkreślono, że osoby pełniące posługę lektorów w trzech pierwszych wiekach były przede wszystkim osobami świeckimi. Dopiero od papieża Syrycjusza lektorat stał jednym ze stopni do otrzymania święceń wyższych. W ten sposób doszło do sklerykalizowania pełnienia tej funkcji. Również psałterzystów na Wschodzie dość wcześnie zaliczano do stanu duchownego. Klerykalizację pełnionych funkcji przypieczętował zwyczaj ustanawiania lektorów i psałterzystów w formie święceń. Stan ten został zmieniony dopiero po Soborze Watykańskim II.Pozycja Prawno-liturgiczne konsekwencje zmiany brzmienia kan. 230 § 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. Geneza dopuszczenia kobiet do podjęcia na stałe posługi lektoratu i akolitatu w świetle motu proprio „Spiritus Domini”Bartocha, Waldemar (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Artykuł wyjaśnia, na czym polega zmiana wprowadzona w kan. 230 § 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. przez papieża Franciszka na mocy motu proprio „Spiritus Domini”. W wyniku tej nowelizacji kobiety zostały dopuszczone do podjęcia na stałe posługi lektora i akolity w Kościele rzymskokatolickim. Autor w swoich rozważaniach wychodzi od ukazania istoty reformy święceń niższych, jaką przeprowadził papież Paweł VI, wydając list apostolski motu proprio „Ministeria guaedam” z 15 sierpnia 1972 r. Następnie omawia kryteria historyczne, teologiczne i pastoralne stojące u podstaw zmiany wprowadzonej w prawodawstwie kodeksowym, jeśli chodzi o realizację liturgicznej posługi lektoratu i akolitatu. Papież Franciszek poprzez motu proprio „Spiritus Domini” doprowadza do dojrzałości proces reformy rozpoczętej w 1972 r. przez Pawła VI i dokonuje ważnej systematyzacji na płaszczyźnie terminologii oraz w sposób bardziej widoczny uwypukla świecki charakter posług opartych na chrzcie i bierzmowaniu, przeznaczonych do służby kościelnej.Pozycja Praktyczny wymiar ustanowienia posług dla kobietSobeczko, Helmut Jan (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Wprowadzona w 2021 r. przez papieża Franciszka zmiana brzmienia kan. 230 § 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego, chociaż z pozoru drobna, niesie za sobą bardzo znaczące skutki. Dopuszczenie do posług w Kościele kobiet wiąże się bowiem nie tylko z teologicznym uzasadnieniem, ale stanowi również praktyczne wyzwanie. Ta właśnie praktyczna strona dopuszczania kobiet do posług w Kościele stanowi kanwę refleksji w niniejszym artykule.Pozycja Pierwsze wydania mszału w języku polskimNowak, Jacek (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Opracowanie Pierwsze wydania mszału w języku polskim rozpoczyna się od zarysowania kontekstu związanego z ruchem liturgicznym, na podstawie którego pojawiło się pierwsze wydanie Mszału rzymskiego dla użytku wiernych w 1874 r. Dalej jest mowa o stopniowym wprowadzaniu języka polskiego do liturgii, zaczynając od 1961 r. Ten etap kończy się wydaniem Mszału rzymskiego łacińsko-polskiego (Paris 1968) w formie ołtarzowej. Ta księga była oparta na mszale potrydenckim, z którego pochodziły części zmienne, natomiast części stałe zawierały już zmiany dokonane po Soborze Watykańskim II. W 1970 r. ukazał się już Mszał Pawła VI w odnowionej formie. Drugie wydanie tej księgi pojawiło się w 1975 r. Ta edycja stała się podstawą do opracowania Mszału rzymskiego dla diecezji polskich (Poznań 1986). W międzyczasie został wydany mszał studyjny w 1979 r. Przy omawianiu zagadnień teologiczno-lingwistycznych są pokazane dyskusje dotyczące: długich zakończeń modlitw, Communicantes, per ipsum oraz „Panie, nie jestem godzien”. Opracowanie przedstawia również kwestie wydawnicze związane z mszałem ołtarzowym z 1986 r. Ukazuje także przygotowania i druk samego mszału. Ostatnim tematem jest wydanie drugie poszerzone z 2009 r. i argumentacja przemawiająca za tą edycją.Pozycja Resurrecting the ambo: Monument of Paschal Memory and Eschatological Hope. Part IIRyan, Fergus M. T. (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Renewed emphasis on the significance of the ambo on the part of the Roman dicastery for divine worship appeared in the context of the Roman rite in the late 1980s and once again in the Jubilee year 2000 but seems to have been overlooked in the vast majority of local churches. The author reviews what he considers to be a gradual restoration of the ambo to its medieval heyday while seeing that same restoration as central in placing the celebration of Christ’s paschal mystery at the heart of the liturgy renewed after Vatican II.Pozycja Participatio actuosa fidelium we Mszy św. od Piusa X do Konstytucji Sacrosanctum ConciliumKrakowiak, Czesław (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Już w XIX w. ruch liturgiczny najpierw na Zachodzie (Francja, Belgia, Niemcy), a następnie w innych krajach miał wielki wpływ na bardziej świadome i czynne uczestnictwo wiernych w liturgii Mszy św. Dużą rolę w tym procesie włączania wiernych w liturgię Mszy św. pełniły mszaliki zawierające tłumaczenie tekstów Ordo Missae. Następnie papieże – Pius X, Pius XI, a zwłaszcza Pius XII – w wydawanych dokumentach kierowanych do całego Kościoła podawali teologiczne uzasadnienie czynnego uczestnictwa w liturgii Mszy (kapłaństwo chrzcielne). Powinno to być najpierw uczestnictwo wewnętrzne (ofiarowanie siebie przez ręce kapłana), a następnie uczestnictwo zewnętrzne, głównie przez śpiew gregoriański, gesty i postawy ciała. Różne stopnie participatio actuosa w różnych formach celebracji Mszy określiła Kongregacja Obrzędów w instrukcji De musica sacra et liturgia. Dopiero jednak soborowa Konstytucja Sacrosanctum Concilium stwierdziła, że sama natura liturgii wymaga actuosa participatio w niej wiernych i Kościół bardzo pragnie takiego „pełnego, świadomego i czynnego udziału wiernych w obrzędach liturgicznych” (KL 14). Autor na podstawie analizy dokumentów Kościoła od Piusa X do Piusa XII przedstawia rozwój rozumienia czynnego udziału wiernych w liturgii Mszy św. oraz jego różne formy (stopnie).Pozycja Wydania średniowiecznych rękopisów liturgicznych typu „Libri ordinarii”Suski, Andrzej (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Wydania średniowiecznych rękopisów liturgicznych typu libri ordinarii wskazują na wzrastające zainteresowanie tymi źródłami ze względu na ich znaczenie dla badań historycznych, tak w zakresie liturgii, jak i kultury okresu średniowiecza (muzyki, sztuki, architektury, obyczajowości). Księgi te powstawały na użytek zakonów i diecezji, a ich celem było unormowanie miejscowych zwyczajów w ramach roku liturgicznego. Libri ordinarii pojawiły się w połowie XI wieku, gdy już używano mszałów, brewiarzy i pontyfikałów, zaś ich rozwój trwał do Soboru Trydenckiego, który dokonał reformy liturgii. Najbardziej produktywnym czasem był wiek XIII i XIV.Pozycja Adwent w liturgiach Kościołów syryjskich ze szczególnym uwzględnieniem tradycji zachodnio-syryjskiejPotoczny, Mateusz Rafał (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)We wszystkich tradycjach liturgicznych świata chrześcijańskiego Boże Narodzenie poprzedzone jest okresem przygotowania. Z teologicznego punktu widzenia ten okres, Adwent, posiada podwójny wymiar: eschatologiczny oraz nawiązujący do tajemnicy Wcielenia Jezusa Chrystusa. W tradycjach Kościołów syryjskich kolejne niedziele przygotowania do Bożego Narodzenia koncentrują się na przekazanych w Ewangeliach tzw. „zwiastowaniach” (syr.: subārā). Niniejszy artykuł stanowi próbę zarysu idei teologicznych obecnych w euchologii adwentowej Kościołów syryjskich.Pozycja „Krótka nauka śpiewu z nut kościelnych” o. Tadeusza Filka OFM (Lwów 1887) w kontekście tradycji nauczania śpiewu chorałowego na ziemiach polskichGrabiec, Dominika (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Źródła rękopiśmienne i drukowane odnajdywane podczas kwerend wskazują, że śpiew chorałowy na ziemiach polskich w XIX w. był nieprzerwanie nauczany i wykonywany. Jednym z zachowanych świadectw tej ciągłości jest odnaleziony w archiwum klasztoru Sióstr Bernardynek w Krakowie niewielki, rękopiśmienny podręcznik Krótka nauka śpiewu z nut kościelnych napisany we Lwowie w 1887 r. przez bernardyna, o. Tadeusza Filka. Zawiera on podstawowe informacje na temat kluczy, rodzajów nut i pauz, skal kościelnych, sposobu wykonywania melodii chorałowych, wyznaczania toniki, finalis i dominanty oraz tonacji. Zamieszczone zostały w nim także tony psalmowe, intonacje kantyku Magnificat oraz responsoria Deo gratias. Pod względem treści i metody przekazu wiedzy nie różni się on zasadniczo od znanych z poprzednich stuleci podręczników przeznaczonych dla nowicjuszek i nowicjuszy zakonnych, został w nim jedynie uwspółcześniony język oraz definicje nawiązujące do teorii ówczesnej muzyki, co tylko potwierdza trwałość tradycji śpiewu chorałowego na ziemiach polskich.Pozycja Rekwizycje piszczałek organowych „dla celów wojennych” w diecezji przemyskiej w 1917 r.Widak, Andrzej (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)I wojna światowa przyniosła wiele strat w dziedzinie zabytków sztuki. Zniszczenia wojenne dotknęły kościoły i znajdujących się w nich organów. W 1917 r. państwa biorące udział w wojnie zarządziły rekwizycję piszczałek organowych dla celów wojennych. Na terenie diecezji przemyskiej, należącej wówczas do metropolii lwowskiej, a znajdującej się pod zaborem austriackim, rekwizycję piszczałek przeprowadzono w 1917 r., a wcześniej, w 1915 r. rekwizycję dzwonów. W niniejszym artykule zostały omówione zasady, na jakich odbywała się rekwizycja piszczałek organowych, oraz instrumenty, które zostały od niej uchronione, a które jej podlegały. Artykuł został oparty na dokumentach zawartych w teczce „Akta 1914–1918” znajdującej się Archiwum Archidiecezjalnym w Przemyślu. Opracowanie uzupełniono dostępnymi informacjami z Inwentarzy parafialnych oraz „Kroniki Diecezji Przemyskiej”. Udało się uzyskać informacje na temat organów uchronionych od rekwizycji oraz organów, które zostały jej poddane. Od rekwizycji zostało uchronionych 18 organów, w przypadku 13 instrumentów piszczałki zostały zarekwirowane. W odniesieniu do pozostałych 10 organów można przypuszczać, że również uległy rekwizycji. W sumie niniejsze opracowanie dotyczy 41 instrumentów.Pozycja Sprawozdanie z Sympozjum Wykładowców Liturgiki na Wydziałach Teologicznych i w Wyższych Seminariach Duchownych. Popowo, 6–8 września 2022 r.Kopacz, Iwona (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Pozycja Sprawozdanie z XXXV Lądzkiego Sympozjum Liturgicznego. Ląd nad Wartą, 21 października 2022 r.Petka, Michał M. (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)Pozycja Sprawozdanie z pierwszego dnia XIII Międzynarodowego Sympozjum Liturgicznego Ad Fontes Liturgicos „Liturgia szczytem i źródłem formacji”. Kraków, 25–26 października 2022 r.Mikrut, Bartosz Stanisław (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022)